رأی شماره ۳۷۲ ـ ۳۷۱ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری درخصوص ابطال بخشنامه شماره ۶ مورخ

        تاریخ: 23/5/1386        شماره دادنامه: 372ـ371        کلاسه پرونده: 84/737ـ762        مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری.        شکات: 1ـ آقای محمود شفاف 2ـ شرکت مجتمع کشتی‌سازی و صنایع فراساحل ایران.        موضوع شکایت و خواسته: ابطال بخشنامه شماره 6 مورخ 7/2/1381 کارهای سخت و زیان‌آور سازمان تامین اجتماعی.        مقدمه: شکات به شرح دادخواستهای تقدیمی اعلام داشته‎اند، در ماده واحده قانون اصلاح تبصره 2 الحاقی به ماده 76 قانون تامین اجتماعی در خصوص بازنشستگی مشاغل سخت و زیان‌آور، ابتدا در بند (الف) قانونگذار به تعریف کارهای سخت و زیان‌آور، پرداخته و در بند (پ) تصریح شده است که افرادی که حداقل 20 سال متوالی و 25 سال متناوب در کارهای سخت و زیان‌آور اشتغال داشته.... می‎توانند تقاضای مستمری بازنشستگی کنند. در فراز 6 و 4 بند (ب) ماده واحده مذکور تصریح شده است که برای مشمولان تبصره اصلاحی از تاریخ تصویب این قانون، 4% به نرخ حق بیمه در قانون تأمین اجتماعی افزوده خواهد شد که در صورت تقاضای مشمولان قانون به طور یکجا یا بطور اقساطی به وسیله کارفرمایان پرداخت خواهد شد. همانطور که در متن نام قانون به آن تصریح شده است، تصویب ماده واحده فوق‌الاشعار در خصوص بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان‌آور می‎باشد و در متن ماده واحده نیز در بند (ب) تحت عنوان حمایتها، اعلام شده است که مشمولان مشاغل سخت و زیان‌آور پس از احراز شرایطی می‎توانند تقاضای مستمری بازنشستگی کنند، نظر قانونگذار این بوده که در قبال حمایتهای قانونی از شاغلین مشمول بازنشستگی مورد نظر علاوه بر حق بیمه متداول، کارفرمایان 4% حق بیمه افزون به نرخ حق بیمه در قانون تامین اجتماعی پرداخت نمایند. سازمان تامین اجتماعی در بخشنامه شماره 6 مورخ 7/2/1381 بر خلاف قانون و خارج از حدود اختیارات قانونی، 4% حق بیمه اضافی مشمولان بازنشستگی و مستمری برقراری در کارهای سخت و زیان‌آور را که قانونگذار پرداخت آنرا توسط کارفرمایان، فقط شامل بازنشستگان مشاغل سخت و زیان‌آور تجویز نموده، به شاغل در مشاغل سخت و زیان‌آور که مشغول کار بوده و حائز شرایط بازنشستگی و حمایت قانونی نمی‎باشند، تسری داده و کارفرمایان را مکلف نموده است که علاوه بر 4% حق بیمه اضافی برای مشمول بازنشستگی، برای شاغل در مشاغل مورد نظر بدون آنکه شرایط بازنشستگی آنان احراز و مشمول دریافت مستمری بازنشستگی گردند، 4% حق بیمه افزون بر حق بیمه متداول به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت نمایند. در حالی که قانونگذار پرداخت 4% حق بیمه اضافی را فقط و منحصراً در صورت بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان‌آور تجویز نموده است. با توجه به مراتب تقاضای رسیدگی و ابطال بخشنامه مذکور را دارد. مدیرکل دفتر امور حقوقی و دعاوی سازمان تامین اجتماعی در پاسخ به شکایت مذکور طی نامه شماره 35739/7100 مورخ 13/9/1385 و 27613/7100 مورخ 12/7/1385 اعلام داشته‎اند، طبق نص صریح قانون اصلاح تبصره 2 الحاقی ماده 76 قانون اصلاح مواد 72 و 77 و تبصره ماده 76 قانون تامین اجتماعی مصوب 1354 و الحاق دو تبصره به ماده 76 مصوب 1371 تعلق 4% حق بیمه اضافه مربوط به کارهای سخت و زیان‌آور در خصوص دو دسته از بیمه‌شدگان قابل تحقق و وصول است، الف ـ بیمه‌شدگانی که دارای سابقه پرداخت حق بیمه در کارهای سخت و زیان‌آور به تاریخ، قبل از تصویب قانون مزبور می‎باشند و در زمان تصویب این قانون با استفاده از مزایای این قانون، یعنی احتساب هر سال سابقه در اینگونه مشاغل به عنوان 5/1 سال سابقه، واجد شرایط بازنشستگی هستند. در این صورت کارفرما مکلف است 4% میزان مستمری برقراری نسبت به سنوات قبل از تصویب قانون را یکجا به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت نماید (موضوع بند 6 جزء ب قانون یادشده). ب ـ اما علاوه بر این فرض که ویژه واجدان شرایط بازنشستگی است، فرض اصلی قانون مزبور ناظر به کسانی است که در زمان تصویب این قانون به کار در مشاغل سخت و زیان‌آور اشتغال دارند. در این فرض که بند 4 جزء (ب) قانون مذکور بدان پرداخته است، از تاریخ تصویب این قانون، جهت مشمولان این تبصره (یعنی شاغلان در کارهای سخت و زیان‌آور) 4% به نرخ حق بیمه مقرر در قانون تامین اجتماعی افزوده خواهد شد که در صورت تقاضای مشمولان قانون، به طور یکجا یا اقساطی توسط کارفرمایان پرداخت خواهد شد که البته برخلاف فرض قبلی، در این موارد کارفرما مخیر است که حق بیمه را به طور اقساطی یا یکجا بپردازد. بدیهی است که اگر حکم قانونگذار صرفاً ناظر بر افراد واجد شرایط بازنشستگی در کارهای سخت و زیان‌آور بود باید به بند 6 جزء (ب) قانون اکتفا می‎کرد و انشاء و تصویب بند4 جزء (ب) همان قانون امری لغو و بیهوده می‎بود. در حالی که اسناد لغو به مقنن خلاف و غیرممکن است و تردیدی باقی نمیماند که موضوع بند 4، متفاوت از بند6 و ناظر است بر « شاغلان» در کارهای سخت و زیان‌آور که هنوز دارای شرایط بازنشستگی نیستند و به کار اشتغال دارند. هیأت عمومـی دیوان‎عـدالت اداری در تـاریخ فـوق بـا حضور رؤسا و مستشـاران و دادرسان علی‎البدل شعب دیوان تشکیل و پس از بحث و بررسی و انجام مشاوره با اکثریت آراء بـه شرح آتی مبادرت بـه صدور رأی می‎نماید. رأی هیأت عمومی         طبق شق یک بند (ب) ماده واحده قانون اصلاح تبصره 2 الحاقی به ماده 76 قانون اصلاح مواد 72 و 77 و تبصره ماده 76 قانون تامین اجتماعی مصوب 1354 و الحاق دو تبصره به ماده 76 مصوب 1371 مصوب 1380 افرادی که حداقل بیست سال متوالی و بیست و پنج سال متناوب در کارهای سخت و زیان‌آور (مخل سلامت) اشتغال داشته باشند و در هر مورد حق بیمه مدت مزبور را به سازمان پرداخته باشند، می‎توانند تقاضای مستمری بازنشستگی نمایند و مستفاد از شق 4 بند مذکور این است که از تاریخ تصویب قانون فوق‎الذکر جهت مشمولان این تبصره، 4% به نرخ حق بیمه مقرر در قانون تامین اجتماعی افزوده می‎شود، لیکن پرداخت 4% حق بیمه اضافی توسط کارفرما به طور اقساطی یا یکجا منوط به تقاضای مستمری بازنشستگی مشمولان قانون فوق‎الذکر است. بنابراین بخشنامه مورد اعتراض در قسمتهائی که متضمن الزام کارفرما به پرداخت 4% حق بیمه اضافه به سازمان تامین اجتماعی قبل از تقاضای مستمری بازنشستگی مشمولان قانون مذکور است، خلاف هدف و حکم مقنن تشخیص داده می‎شود و بخشهای مزبور مستنداً به اصل 170 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و بند یک ماده 19 و ماده 42 قانون دیوان عدالت اداری متن بخشنامه حذف و ابطال می‎شود.