رأی شماره ۲۹۸ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در خصوص ابطال قسمتی از کتاب امور بیمه‌گ

        تاریخ: 15/5/1385        شماره دادنامه: 298        کلاسه پرونده: 82/464        مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری.        شاکی: آقای سیروس اسلامی فارسانی.        موضوع شکایت و خواسته: ابطال قسمتی از کتاب امور بیمه‌گری سازمان تأمین اجتماعی در سال 1380.        مقدمه: شاکی به شرح دادخواست تقدیمی اعلام داشته است، به طوری که از مقررات موضوعه مختلف در خصوص بازنشستگی پیش از موعد و نحوه احتساب سوابق اشتغال بیمه‌شدگان در کارهای سخت و زیان‌آور موضوع تبصره‌های الحاقی به ماده 76 قانون تأمین اجتماعی و قانون اصلاح تبصره 2 الحاقی ماده مذکور مصوب 30/11/1379 مجلس شورای اسلامی استنباط می‌گردد، صرف اشتغال در کارهایی که دارای ضوابط قانونی مشاغل سخت و زیان‌آور تلقی گردند، ایجاد حقی را برای بیمه‌شدگان می‌نماید که به استناد حق مذکور بتوانند از حمایتهای مندرج در قانون اخیرالذکر از جمله بازنشستگی یا از کارافتادگی و غیره استفاده نمایند و شرط خاصی برای تداوم اشتغال تا زمان بازنشستگی یا سلب حق مکتسب قبلی در صورت خروج از مشاغل مذکور پیش‌بینی نشده است. لیکن متأسفانه سازمان طرف شکایت، اخیراً طی یک پرسش و پاسخ که مفاد آن را برای شعب خـود در حکـم بخشنـامه‌های لازم‌الاجـراء می‌داند، شرط استفـاده از مزایـای بازنشستگی پیش از موعد و استفاده از حمایتهای قانونی قانون اصلاح تبصره 2 الحاقی ماده 76 را بدین نحو مقرر نموده است که بیمه شده باید در تاریخی که تقاضای استفاده از حمایتهای مذکور را می‌نماید در شغل سخت و زیان‌آور اشتغال داشته باشد که مفهوم مخالف چنین قاعده نابجائی آن است که خروج ارادی یا غیرارادی بیمه شده از مشاغل مذکور قبل از درخواست بازنشستگی موجب سلب حق مکتسب گذشته وی در این زمینه خواهد شد که وضع چنین محدودیتی خارج از اختیارات سازمانی سازمان طرف شکایت و مخالف نص صـریح قانون است و بدین وسیله ابطـال دستورالعمل مذکور را تقاضا دارد. مدیر کل دفتر حقوقی و دعاوی سازمان تأمین اجتماعی در پاسخ به شکایت مذکور طی نامه شماره 41547/7100 مورخ 13/12/1384 اعلام داشته‌اند: 1ـ پاسخ مورد شکایت به هیچ عنوان بخشنامه تلقی نمی‌شود و جنبه نظری و ارشادی داشته و فاقد هرگونه قدرت الزام‌آور است. 2ـ با توجه به نصوص قانونی حاکم بر موضوع از جمله شق یک بند (ب) ماده واحده اصلاح تبصره 2 الحاقی ماده 76 و قانون اصلاح مواد 76 و 77 « افرادی که حداقل 20 سال متوالی یا 25 سال متناوب در کارهای سخت و زیان‌آور اشتغال به کار داشته باشند و در هر مورد حق بیمه مدت مزبور را به سازمان پرداخته باشند، می‌توانند تقاضای مستمری بازنشستگی نمایند.» و پاسخ مورد شکایت نیز مطلبی غیر از آن را منعکس ننموده، در آن تأکید شده است که لازم است قبل از بیکاری، واجد شرایط 20 سال  متوالی و یا 25 سال متناوب باشند. این امر بدان معنی است که 20 سال یا 25 سال سابقه حسب مورد لزوماً باید در مشاغل سخت و زیان‌آور باشد و نه ایام بیکاری و .... بدین ترتیب نکته اساسی در پاسخ داده شده با توجه به همین مطلب است. هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ فوق با حضور رؤسای شعب بدوی و رؤساء و مستشاران شعب تجدیدنظر تشکیل و پس از بحث و بررسی و انجام مشاوره با اکثریت آراء به شرح آتی مبادرت به صدور رأی می‌نماید. رأی هیأت عمومی         قانونگذار در مقام حمایت از کارگران شاغل در کارهای سخت و زیان‌آور به شرح شق یک بند (ب) ماده واحده اصلاح تبصره 2 الحاقی ماده 76 و قانون اصلاح مواد 76 و 77 قانون تأمین اجتماعی علی‌الاطلاق افرادی را که حداقل 20 سال متوالی یا 25 سال متناوب در کارهای سخت و زیان‌آور اشتغال به کار داشته و در هر مورد حق بیمه مربوط را به سازمان تأمین اجتماعی پرداخته باشند، ذیحق به تقاضای برقراری مستمری بازنشستگی اعلام نموده است. بنابراین مفاد اظهارنظر شماره 25088/5000 مورخ 24/3/1382 سازمان تأمین اجتماعی که در ردیف 35 کتاب سال 1380 امور بیمه‌گری (قانون ـ مقررات، ضوابط اجرایی) درج گردیده و علاوه بر شرایط مقرر در قانون استفاده از مستمری بازنشستگی قانونی را مقید و مشروط به اشتغال به کار سخت و زیان‌آور در هنگام تقاضای برقراری مستمری بازنشستگی کرده و بدین طریق در مقام قانونگذاری برآمده و دایره شمول قانون را مضیق ساخته است، خلاف حکم مقنن و خارج از حدود اختیارات سازمان تأمین اجتماعی تشخیص داده می‌شود و مستنداً به قسمت دوم ماده 25 قانون دیوان عدالت اداری ابطال می‌گردد. هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ معاون قضائی دیوان عدالت اداری ـ مقدسی‌فرد