راهکارهای ارتقای عملکرد سازمان تبلیغات اسلامی

(مصوب جلسه 605 مورخ 8/3/1386 شورای عالی انقلاب فرهنگی)         سازمان تبلیغات اسلامی در چارچوب رهنمودهای حضرت امام (ره) و مقام معظم‌رهبری، سیاست‌های فرهنگی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی و برنامه‌های پنج‌ساله، اقدامات و فعالیت‌های ارزشمند و گسترده‌ای را در طول حیات خویش به ثبت رسانده و منشاء خدمات ارزنده‌ای در کشور بوده است. جذابیت، استمرار و پویایی فزاینده این فعالیت‌ها بی‌شک، نیازمند بررسی، بازنگری و هم‌اندیشی در فرایند برنامه‌ها و عملکردها براساس شاخص‌های معتبر می‌باشد تا میزان انطباق فعالیت‌ها با رهنمودها، سیاست‌ها و برنامه‌های مصوب افزایش‌یافته و اثربخشی فرهنگی، مذهبی و تبلیغی سازمان در گستره اجتماع و بویژه در میان نسل آینده ساز جوان و نوجوان بیشتر گردد. بدین دلیل انجام این ارزیابی و استفاده از نتایج آن برای ارتقاء عملکرد سازمان یک ضرورت تام و الزامی تلقی می‌شود.        براساس ابلاغیه 6065/دش مورخ 3/12/1382 ریاست محترم جمهوری و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی و در اجرای بند ج2 و ج 3 ماده 162 قانون برنامه سوم توسعه (1383ـ 1379)، هیئت نظارت و ارزیابی فرهنگی و علمی نسبت به ارزیابی سازمان تبلیغات اسلامی، اقدام نمود. در فرایند ارزیابی پس از ابلاغ شاخصهای مهمی چون میزان تحقق رهنمودهای حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری مدظله‌‍‌العالی، سیاست‌های فرهنگی جمهوری اسلامی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی و برنامه پنج‌ساله سوم توسعه که سازمان تبلیغات اسلامی ملزم به اجرای دقیق و قانونی آنها بود، این سازمان گزارش فعالیت‌های خود را در طی سال‌های برنامه سوم توسعه (1383ـ 1379) برای هیئت نظارت و ارزیابی فرهنگی و علمی ارسال نمود. گزارش ارسالی توسط هیأت نظارت و ارزیابی فرهنگی و علمی بررسی و ارزیابی گردید. نتایج این ارزیابی عبارتند از:        1ـ سازمان تبلیغات اسلامی دارای نقاط قوت برجسته‌ای از نظر اهداف و مسئولیت‌ها، ویژگی انقلابی و دینی و مردمی بودن، ارتباط مستقیم با نهاد رهبری معظم‌ انقلاب اسلامی‌، امکان استفاده از بودجه‌های دولتی و غیردولتی، داشتن جایگاه معین در برنامه‌های پنج ساله و گستردگی در شهرها و روستاهای سراسر کشور می‌باشد و از این نظر کارکردهای آن مهم و ارزشمند بوده و توانسته است در راستای تحقق اهداف عالیه نظام جمهوری اسلامی حرکت نماید.        2ـ فعالیتهای گسترده سازمان در3 معاونت و 9 دفتر و نهاد وابسته و همچنین نوآوری‌هایی مانند تأسیس مؤسسه فرهنگی و اطلاع‌رسانی تبیان، خبرگزاری مهر، دبیرستان معارف اسلامی، امکانات نرم‌افزاری مساجد، مجتمع‌های فرهنگی و رفاهی و نظایر آن‌ها متنوع و عموماً مثبت ارزیابی می‌شود.        3ـ تعیین اولویت‌های اجرایی براساس مبانی و شاخص‌ها و همکاری در جهت تدوین وظایف دینی و تبلیغی سازمان‌های مرتبط در برنامه 5 ساله چهارم توسعه (ماده106) و ارائه آمارها و جداول مقایسه‌ای فعالیت‌ها طی سال‌های برنامه سوم توسعه (84-1379) ارزشمند تلقی می‌شود.        4ـ مستندات ارائه شده از سوی سازمان فاقد ارزیابی‌های درونی است. بنظر می‌رسد سازمان نسبت به ارزیابی اثربخشی فعالیت‌های خود در میدان مخاطبان توجه شایسته نشان نمی‌دهد.        عنایت سازمان به ایجاد ساز و کار مناسب برای ارزیابی درونی، امکان ارزیابی جامع بیرونی و میزان اثربخشی در تحقق اهداف و سیاست‌های فرهنگی را تسهیل خواهد کرد.        5 ـ گستردگی بیش از اندازه مأموریت‌ها و وظایف سازمان، کمبود نیروهای انسانی متخصص، تداخل وظایف با سازمان‌های دیگر، درگیرشدن بیش از حد در اجرا و نیاز به‌توجه بیشتر به امر آموزش و پژوهش از اهم چالش‌های سازمان می‌باشد.        6 ـ سازمان تبلیغات اسلامی به لحاظ رویکرد جذب مخاطبان باید یک سازمان عمومی باشد. در حالیکه فعالیت‌های آن بیشتر متوجه مخاطبان و گروه‌های خاص و فعال در امورمذهبی بوده است، در عین حال توجه ویژه سازمان به راه‌اندازی نشست‌ها و گفتگو با جوانان و دیگر اقشار جامعه قابل تقدیر می‌باشد.        7ـ سازمان در توسعه نهضت قرآن آموزی به ویژه در امور معطوف به آموزش روخوانی و روان‌خوانی موفقیت نسبی داشته است؛ اما در واگذاری امور اجرایی و آموزشی به نهادهای مردمی احتیاط ورزیده است. با این وجود فعالیت‌های سازمان در سازماندهی کانون‌های قرآن آموزی مردمی مثبت ارزیابی می‌شود. همچنین رویکرد سازمان در افزایش کیفیت و آموزش مربی قرآن قابل تقدیر است.        8 ـ با وجود تمهیداتی که از سوی سازمان برای افزایش تعداد مبلغان اعزامی و گسترش پوشش تبلیغاتی در کشور صورت می‌گیرد، نیاز به مبلغ در سطح ملی تأمین نشده است. از جمله دلایل این امر کمبود ساختاری سرانه مبلغان و مبلغات نسبت به‌جمعیت کشور، ناهماهنگی در وظایف نهادهای اعزام کننده و در آموزش‌های تبلیغات دینی است. در هر حال تلاش سازمان برای افزایش کیفیت اعزام، پشتیبانی و ارزشیابی عملکرد مبلغان قابل تقدیر است.        9ـ حوزه هنری سازمان با وجود تلاش‌های ارزشمند استادان و مربیان هنوز شرایط مطلوبی را از منظر تربیت هنرمندان متعهد و دارای حس دینی نشان نمی‌دهد؛ رویکردهای جدید حوزه هنری به کیفیت آموزشی، نخبه‌گزینی و راه‌اندازی مراکزی برای ارتباط با هنرمندان شهرستانی و ایجاد محیط‌های اسلامی ـ هنری مثبت ارزیابی می‌شود. همچنین اقدامات حوزه در کاهش و تعطیلی فعالیت‌های غیرمفید قابل تقدیر می‌باشد.        10ـ مؤسسه تبیان از جمله نهادهای ارزشمند وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی است که با کادرکارآمد و به صورت روزآمد اداره می‌شود و در مدت کوتاه منشأ خدمات مفیدی بوده است. اما تولید و ارائه کالاها و خدمات فرهنگی و نرم‌افزارهای غیرضرور و غیرمرتبط با حوزه دین تا حدودی رسالت اصلی این مؤسسه را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و مفید بنظر نمی‌رسد.        براساس گزارش سازمان تبلیغات اسلامی و نتایج ارزیابی فوق شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه605 مورخ 8/3/1386 راهکارهای ارتقای عملکرد سازمان تبلیغات اسلامی را به شرح ذیل تصویب کرد:        ماده1ـ سازمان تبلیغات اسلامی موظف است نسبت به برنامه‌ریزی عملیاتی برای اجرای کامل و دقیق رهنمودهای امام راحل (ه) و مقام معظم رهبری، سند چشم‌انداز 20 ساله و سیاست‌های فرهنگی جمهوری اسلامی مصوب شورای عالی انقلاب ‌فرهنگی در حیطه هدف‌ها و وظایف سازمان اقدامات لازم و مشخص را انجام دهد.        ماده2ـ سازمان تبلیغات اسلامی موظف است اساسنامه سازمان را به ویژه در وظایف و اولویت‌های کاری، با توجه به هدف‌های متعالی ترسیم شده از سوی امام راحل(ره) و مقام معظم رهبری، بازنگری نموده و برای تصویب به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه نماید تا با تأیید نهایی آن از سوی مقام معظم رهبری فعالیت‌های سازمان با اهداف تطابق یابد. به همین منظور بازنگری در ساختار سازمانی، حدود وظایف، چگونگی هزینه نمودن بودجه‌های دولتی و غیردولتی و نظائر آن از طریق انجام مطالعات و پژوهش‌های علمی و بکارگیری همه ظرفیت‌ها برای کارایی بیشتر سازمان و مجامع وابسته بدان، ضروری است.        ماده3ـ سازمان تبلیغات اسلامی باید نسبت به انجام ارزیابی درون سازمانی و ارائه گزارش عملکرد و کمک به انجام ارزیابی‌های برون سازمانی و استفاده از نتایج آنها برای روزآمد نمودن فعالیت‌ها و رفع چالش‌ها، اهتمام ویژه داشته باشد.        ماده4ـ میزان اثربخشی برنامه‌ها و فعالیت‌ها برای ارتقاء روحیه دینی و رفتارمذهبی از طریق سنجش افکار نخبگان دانشگاهی و حوزوی و نظرسنجی از مردم بویژه جوانان باید مورد توجه سازمان قرار گرفته و در اجرای برنامه‌ها از آنها استفاده شود.        ماده5 ـ سازمان تبلیغات اسلامی باید نسبت به تدوین شاخص‌های دینی به ویژه شاخص‌های کیفی حوزه دین مرتبط با فعالیت‌های خاص خود اقدام نماید. لازم است شاخص‌های مزبور از طریق مطالعات علمی و جامع فراهم آید تا ارزیابی و سنجش اثربخشی سازمان را بطور شفاف میسر سازد. همچنین سازمان باید نسبت به ارزیابی اثربخشی و روند تحولات شاخص‌های دینی با هیأت نظارت و ارزیابی فرهنگی و علمی همکاری کند.        ماده6 ـ سازمان تبلیغات اسلامی موظف است ضمن ارتباط مستمر و سازمان یافته با مراکز علمی و تحقیقاتی حوزوی و دانشگاهی، فرایند اجرایی و برنامه ریزی‌های خود را با انجام مطالعات و تحقیقات توسعه‌ای و کاربردی ارتقاء بخش و از روشهای علمی و فناوری‌های جدید و هنرهای زیبا برای جذابیت برنامه‌های خود به نحو احسن استفاده کند.        ماده7ـ سازمان تبلیغات اسلامی باید مخاطبان عام و خاص خود را مورد توجه کافی قرار داده و برنامه‌ریزی‌ها و فعالیت‌های متناسب با هر یک از اقشار جامعه و نیازها و سلایق و روحیات آنها را انجام دهد.        ماده8 ـ ضروری است سازمان تبلیغات اسلامی به طبقات کم درآمد و روستانشینان و نوع خصوصیات زندگی و شغلی و تحصیلی آنها در برنامه‌های مختلف از طریق ایجاد فضای مناسب جهت مشارکت اقشار مختلف به منظور افزایش کارایی و اثربخشی سازمان و تحقق اهداف عالیه آن اهتمام ویژه داشته باشد.        ماده9ـ لازم است اولویت‌های اجرایی سازمان محدود و معین شده و از گستردگی وظایف و تکرار در فعالیت‌هایی که در حوزه وظایف سایر سازمانهاست کاسته شود. همچنین سازمان باید حتی‌الامکان فعالیت‌های اجرایی را به نهادهای دیگر و گروههای مردمی واگذار کند و خود به نقش نظارتی، هدایتی، حمایتی، سازماندهی و هماهنگی بپردازد.        ماده10ـ نهضت قرآن آموزی، تربیت و اعزام مبلغ و محور قراردادن مساجد در فعالیت‌های دینی از مهمترین رویکردهای مؤثر برای اشاعه فرهنگ اسلامی است. براین اساس سازمان باید به افزایش کیفیت در برنامه‌ریزی و اجرا و بسیج هماهنگ کلیه امکانات و ظرفیت‌های سازمان در این جهت در سراسر کشور برای رسیدن به حد مطلوب توجه و اهتمام ویژه داشته باشد.        ماده11ـ ساماندهی نهادهای مذهبی مردمی بویژه انجمن‌های اسلامی و هیأت‌های مذهبی با توجه به وضع این نوع فعالیت‌ها در جامعه از اولویت برخوردار است. لذا سازمان باید به عنوان یک نهاد مرجع نسبت به حمایت، هدایت و حفظ سلامت دینی این نهادها نقش فعال‌تری ایفا کند.        ماده12ـ سازمان موظف است در واگذاری فعالیت‌های اجرایی قرآنی و حمایت از کانون‌های قرآنی و نیز تشویق مراکز دولتی و مردمی تلاش بیشتری صورت دهد؛ جلب همکاری بیشتر پژوهشگران و توجه زیادتر به پژوهش‌های قرآنی به ویژه در زمینه ایجاد فرهنگ قرآن‌خوانی، روشهای آموزش قرآن و تولید نرم‌افزارها و فناوری‌های نوین در تدوین مواد و متون آموزشی ضرورت دارد.        ماده13ـ فعالیت‌های سازمان در بهره‌گیری از فناوری اطلاعات برای اشاعه فرهنگ و معارف اسلامی بیش از آنکه بر تراکم کمیت در یک یا چند پایگاه اطلاع‌رسانی معطوف باشد، باید برگسترش شبکه‌ای و مشارکت کلیه پایگاه‌های اطلاع‌رسانی داخلی و خارجی مورد تأیید در حوزه دین و فرهنگ پایه‌گذاری شود. بدین طریق مؤسسه تبیان باید در صیانت از هویت دینی و فرهنگ ملی، آینده‌نگری نسبت به فضاهای اینترنتی و مقابله با سلطه جهانی نقش خود را در ساماندهی، تقویت نظام ملی اطلاع‌رسانی رایانه‌ای و اعمال تدبیر و نظارت‌های لازم به درستی ایفا نماید.        ماده14ـ ضروری است فعالیت‌های حوزه هنری سازمان در زمینه‌های تربیت هنرمندان متعهد به ارزشهای دینی و مبرز، الگوسازی تولیدات هنری در جنبه‌های ارزشی و فنی، پژوهش در خصوص فنون هنری منطبق با تعالیم اسلامی به ویژه در هنرهای نمایشی، موسیقی مشروع و اصیل و مساعدت در جهانی‌سازی محصولات هنری ـ دینی بیش از گذشته ارتقاء یابد.        ماده15ـ سازمان باید در امور مربوط به پژوهش اندیشه دینی و نظریه‌پردازی هنر دینی نقش مؤثرتری را برعهده گیرد. همچنین سازمان باید درباره وظایف نظارتی خود برفرهنگ دینی جامعه و ارائه هشدار درباره آسیب‌های فرهنگی توجه بیشتری معطوف دارد.        ماده16ـ دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی موظف است با توجه به هم‌پوشانی وظایف سازمان تبلیغات اسلامی، دفتر تبلیغات حوزه‌های علمیه و سازمان اوقاف و امورخیریه در امر اعزام مبلغ پیشنهاد جامعی را با حفظ استقلال نهادهای مزبور تهیه و تدوین و به شورای عالی ارائه دهد.        ماده17ـ سازمان تبلیغات اسلامی باید نتایج ارزیابی و راهکارهای مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی را اجرا نموده و گزارش عملکرد خود را ظرف مدت 6 ماه از تاریخ ابلاغ این مصوبه به شورای عالی ارسال نماید.        ماده18ـ این مصوبه در 18 ماده در جلسه 605 مورخ 8/3/1386 شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید. معاون اول رئیس جمهور ـ پرویز داودی