شماره هـ/۹۱/۹۷۵ ۱۴/۱۱/۱۳۹۲ تاریخ دادنامه : ۳۰/۱۰/۱۳۹۲ شماره دادنامه: ۷۳۵ کلاسه پرونده : ۹۱/۹۷۵ مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری شاکی : آقای حسین یوسفوند موضوع شکایت و خواسته : اعتراض به تعمیم ضوابط کنکور سال ۱۳۹۱ به کنکور سراسری سال ۱۳۹۰ و قبل از آن موضوع [بند ۳ جزء (ز) ردیف ۲ دفترچه ثبت‌نام کنکور [آزمون] سراسری سال ۱۳۹۱] و [هفتاد و یکمین جلسه معین شورای عالی علوم پزشکی مورخ ۱/۷/۱۳۹۰] گردش کار : شاکی به موجب دادخواستی اعتراض به تعمیم ضوابط کنکور سال ۱۳۹۱ به کنکور سراسری سال ۱۳۹۰ و قبل از آن و تقاضای لغو آن را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که: « با احترام، این جانب حسین یوسفوند دانشجوی رشته دکترای داروسازی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با شماره دانشجویی ۹۰۱۳۱۱۱۷۹ دارای مدرک کارشناسی شیمی از دانشگاههای دولتی هستم و با توجه به ضوابط موجود در دفترچه ثبت نام (شماره۱) کنکور سراسری سال ۱۳۹۰ مجدداً در کنکور شرکت کرده و در رشته داروسازی پذیرفته شده‌ام در صفحه ۴ این دفترچه قید شده است کسانی که دارای مدرک کارشناسی باشند در صورت قبولی در دوره روزانه همان مقطع باید شهریه پرداخت نمایند و قبولی در مقطع بالاتر را ملزم به پرداخت شهریه نکرده است. بـا توجه به ایـن کـه تاریخ ثبت نام کنکور ۱۳۹۰ آبـان مـاه سال ۱۳۸۹ است حـدوداً ۴ مـاه پس از ثبت نام کنکور ۱۳۹۰ شورای عالی برنامه‌ریزی علوم پزشکی وزارت بهداشت در چهل و پنجمین جلسه خود در مورخ ۷/۱۲/۱۳۸۹ مواردی را به تصویب رسانده است از جمله این که چنانچه داوطلبی دارای مدرک کارشناسی باشد و از تحصیلات رایگان استفاده کرده باشد در صورت قبولی در رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی باید شهریه پرداخت نماید. حدود ۸ ماه پس از ثبت‌نام کنکور ۱۳۹۰ و نزدیک به یک ماه پس از آزمون سراسری ۱۳۹۰ مصوبات فوق به سازمان سنجش ابلاغ شده است تا از طریق نشریه پیک سنجش به اطلاع متقاضیان کنکور ۱۳۹۲ـ۱۳۹۱ (نه ۱۳۹۱ـ۱۳۹۰) رسانده شود سازمان سنجش این مصوبات را به طور کامل در صفحه ۴ دفترچه کنکور سال بعد یعنی ۱۳۹۱ درج کرده است. در تاریخ ۱۰/۷/۱۳۹۰ نزدیک به یک ماه پس از اعلام نتایج کنکور ۱۳۹۰ در هفتاد و یکمین جلسه شورای عالی برنامه‌ریزی پزشکی مقرر شده است مصوبه‌ای که برای متقاضیان کنکور ۱۳۹۱ و دانشجویان ورودی ۱۳۹۲ـ۱۳۹۱ تنظیم شده است برای ورودیهای قبل از آن تعمیم یابد. در صورتی که در پیوست ۳ آمده است که این مصوبات به اطلاع متقاضیان آزمون ۱۳۹۲ـ۱۳۹۱ رسانده شود کدام منطق حکم می‌کند داوطلبی که با توجه به ضوابـط کنکور ۱۳۹۰ پذیرفته شده است قانونی که برای داوطلبین کنکور ۱۳۹۱ به تصویب رسیده است درباره آن اعمال شود آیا کسانی که این قانون را برای ورودیهای قبل از ۱۳۹۱ تعمیم داده‌اند تصور نمی‌کنند چنانچه این شرایط برای داوطلبین ۱۳۹۰ و قبل از آن در دفترچه ثبت نام پیش رویشان قرار داده می‌شد شاید توان پرداخت آن را در خود نمی‌دیدند و دیگر زحمت به خود نداده و در کنکور شرکت نمی‌کردند و مسیر دیگری را در زندگی خود انتخاب می‌کردند. حال این جانب با توجه به دلایل ذکر شده و استناد به مدارک پیوست شده اعتراض خود را نسبت به مصوبه هفتاد و یکمین جلسه شورای عالی برنامه‌ریزی پزشکی وزارت بهداشت اعلام داشته و خواستار لغو و ابطال «تعمیم برای ورودیهای قبل از ۱۳۹۱» می‌باشم. » متعاقباً شاکی به موجب لایحه تکمیلی که به شماره ۲۰۹۰ـ ۱۹/۹/۱۳۹۱ ثبت دفتر اندیکاتور هیأت عمومی شده اعلام کرده است که: «با سلام به استحضار می‌رساند که این جانب حسین یوسفوند دانشجوی ورودی سال ۱۳۹۰ رشته دکترای داروسازی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان قبلاً دادخواستی با شماره ۹۱۰۹۹۸۰۹۰۰۰۵۴۷۳۵ به این دیوان ارسال کرده‌ام حال لازم دانستم که نکته‌ای را ذکر نمایم که متأسفانه در دادخواست فراموش کرده بودم و آن این است که: در سال ۱۳۸۹ و سالهای قبل از آن ادامه تحصیل دارندگان کارشناسی به رشته‌های گروه علوم پزشکی از طریق شرکت مجدد در کنکور سراسری غیرمجاز و ممنوع بوده است برای صحت این ادعا صفحه ۳ دفترچه ثبت نام کنکور ۱۳۸۹ پیوست شده است. ولی در سال ۱۳۹۰ که بنده در کنکور سراسری شرکت کرده‌ام این ممنوعیت برداشته شده و هیچ گونه ضوابط خاصی برای داوطلبان کنکور سراسری با مدرک کارشناسی جهت ادامه تحصیل در رشته‌های گروه علوم پزشکی در نظر گرفته نشده است صفحه ۴ دفترچه ثبت نام کنکور ۱۳۹۰ نیز مجدداً پیوست شده است. بنابراین ثبت نام در کنکور سراسری و ادامه تحصیل این جانب کاملاً قانونی بوده و هیچ گونه منعی نداشته است ولی همان طور که قبلاً نیز ذکر شد برای شرکت‌کنندگان در کنکور ۱۳۹۱ ضوابط ویژه‌ای از جمله پرداخت شهریه در نظر گرفته شده است و این ضوابط در تاریخ ۱۰/۷/۱۳۹۰ بعد از قبولی و ثبت‌نام بنده مطابق مصوبه هفتاد و یکمین جلسه شورای عالی برنامه‌ریزی علوم پزشکی به ورودیهای سالهای قبل از ۱۳۹۱ نیز تعمیم داده‌اند. حال با توجه به این که این مصوبات عطف به ماسبق شده است کاملاً غیرقانونی بوده است و تقاضای ابطال آن را دارم و خواهشمند است که پرونده این جانب را سریعتر بررسی نمایید چون بنده از پس تأمین مخارج فرزندان خود نیز بر نمی‌آیم تا چه رسد به این که شهریه غیر قانونی دانشگاه را نیز پرداخت نمایم. » در پاسخ به اخطار رفع نقصی که توسط اداره کل هیـأت عمومی دیوان عدالت اداری و در اجرای ماده ۳۸ قانون دیوان عدالت اداری برای شاکی ارسال شده بود، وی به موجب لایحه‌ای که بـه شماره ۲۱۲۹ـ ۲۷/۹/۱۳۹۱ ثبت دفتر اندیکاتور هیأت عمومی شده، توضیح داده است که: « این جانب حسین یوسفوند دانشجوی دکترای داروسازی اصفهان ورودی سال ۱۳۹۰ پیرو دادخواست شماره ۹۱۰۹۹۸۰۹۰۰۰۵۴۷۳۵ و در پاسخ به اخطاریه رفع نقص این دیوان اعلام می‌دارم که مصوبه هفتاد و یکمین جلسه شورای عالی برنامه‌ریزی پزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مبنی بر تعمیم ضوابط کنکور ۱۳۹۱ به سالهای قبل از آن را عطف‌به‌ماسبق دانسته و با توجه به این که قوانین عطف به ماسبق نمی‌شوند این مصوبه را خلاف اصل ۱۶۹ قانون اساسی و همچنین خلاف ماده ۴ قانون مدنی می‌دانم و خواستار ابطال آن می‌باشم. اصل ۱۶۹ قانون اساسی: هیچ فعل یا ترک فعلی به استناد قانونی که بعد از آن وضع شده است جرم محسوب نمی‌شود. ماده۴ قانون مدنی: اثر قانون نسبت به آتیه است و قانون نسبت به ماقبل خود اثر ندارد. » متن مقرره مورد اعتراض به قرار زیر است: «۱ ـ ...... ۲ـ ......... ۳ـ چنانچه داوطلب در مقطع کارشناسی از آموزش رایگان برخوردار بوده است، در صورت قبولی در دوره‌های دکتری عمومی رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی و یا مجدداً در مقـطع کارشناسی (روزانه)، مطابق ضوابط مربوط ملزم به پرداخت شهریه می‌باشد.» در پاسخ به شکایت شاکی، دفتر امور حقوقی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به موجب لایحه شماره ۱۵۳/۱۰۷ـ ۱۰/۲/۱۳۹۲ توضیح داده است که: «با اهدای سلام احتراماً، در خصوص پرونده کلاسه ۹۱/۹۷۵ (۹۱۰۹۹۸۰۹۰۰۰۵۴۷۳۵) موضوع شکایت آقای حسیـن یوسفوند، به خواسته اعتـراض به تعمیم ضوابط کنکور سراسری ۱۳۹۱ به کنکور سال ۱۳۹۰ و قبل از آن و تقاضای لغو این تصمیم، مراتب ذیل به استحضار می‌رسد: ۱ـ مشارالیه پذیرفته‌شده رشته دکترای داروسازی سال ۱۳۹۰ دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی اصفهان است که قبلاً نیز در مقطع کارشناسی رشته شیمی از مزایای آموزش رایگان استفاده کرده است. نامبرده بر اساس مفاد دادخواست تقدیمی، مدعی است پس از پذیرش در آزمون دکترای داروسازی و شروع به تحصیل به ایشان اعلام می‌گردد، شورای عالی برنامه‌ریزی در هفتاد و یکمین جلسه خود در تاریخ ۱۰/۷/۱۳۹۰ مصوبات چهل و پنجمین جلسه شورای عالی برنامه‌ریزی مورخ ۷/۱۲/۱۳۸۹ را برای ورودیهای ماقبل سال تحصیلی ۱۳۹۲ـ۱۳۹۱ نیز تعمیم داده است. وفق مصوبه مذکور، چنانچه داوطلبی قبلاً جهت تحصیل از آموزش رایگان استفاده کرده است، جهت تحصیل در رشته‌های پزشکی ملزم به پرداخت شهریه می‌باشد. وی در ادامه اعلام کرده است، در خصوص این موضوع، قبلاً در دفترچه کنکور سال ۱۳۹۰ اطلاع رسانی نشده بود و صرفاً موضوع در دفترچه کنکور سال ۱۳۹۲ـ۱۳۹۱ اعلام شده است و در حال حاضر معترض تعمیم ضوابط کنکور سراسری ۱۳۹۱ به کنکور سال ۱۳۹۰ و متقاضی لغو مصوبه هفتاد و یکمین جلسه شورای عالی برنامه‌ریزی پزشکی است. ۲ـ در این خصوص لازم به ذکر است، تصمیم شورای عالی برنامه‌ریزی این وزارتخانه، در راستای اجرای عدالت آموزشی در کلیه مقاطع تحصیلی دانشگاهی است. مصوبه مذکور، افرادی را که یک بار از آموزش رایگان استفاده کرده‌اند، ملزم به پرداخت شهریه برای تحصیل مجدد از طریق قبولی در آزمون سراسری کرده است، تا فرصت تحصیل رایگان برای دیگران نیز مهیا شود. همان گونه که استحضار دارند، تحصیل در مقاطع کارشناسی، و کارشـناسی ارشد در دانشـگاههای دولتی، رایگان است، بنابرایـن تفاوتی میان تحصیل در مقطع کارشناسی و یا دکترای عمومی از این حیث نیست و چنانچه شرط پرداخت شـهریه توسـط آن دسته از پذیرفته‌شدگان آزمـون سراسری که قـبلاً نیـز به نوعی در همان مقاطع با استفاده از آموزش رایگان تحصیل کرده‌اند نباشد، در واقع حق داوطلبانی که برای اولین بار می‌خواهند از فرصت آموزش رایگان استفاده نمایند تضییع می‌شود. ۳ـ استحضار دارید که ظرفیت پذیرش در دانشگاههای سراسری که به صورت روزانه و رایگان نسبت به پذیرش دانشجو اقدام می‌نمایند محدود و در هر سال تحصیلی مشخص است و با این وصف بسیار طبیعی و منطقی است کلیه جوانان ایرانی که از دبیرستان فارغ‌التحصیل می‌شوند، باید شانس حداقل یکبار استفاده از آموزش و امکانات تحصیل رایگان و دولتی را در هر مقـطع تحصیلی با توجه به استعداد و دانش خود داشته باشند به طوری که یک فرد می‌تواند در صورت دارا بودن دانش و استعداد متناسب در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد ناپیوسته به صورت رایگان از مزایای تحصیل بهره‌مند شود، ولی زمانی که یک بار در هر یک از این مقاطع تحصیلی فارغ‌التحصیل شود، به جهت رعایت اصل انصاف و عدالت، اجازه مجدد استفاده از شرایط آموزش رایگان را در دانشگاههای دولتی روزانه و در مقاطعی که قبلاً طی کرده است نخواهد داشت. در خصوص مقطع دکترای عمومی رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی نیز همین گونه است. زیرا دوره‌های مذکور، بدین صورت است که شخص با قبولی در این دوره‌ها تمامی مقاطع کاردانی، کارشناسی و کارشناسی ارشد را به صورت پیوسته از ابتدا طی می‌نماید. لذا شخصی که قبلاً در مقطع کارشناسی فارغ‌التحصیل شده است، مجدداً نمی‌تواند در مقطع پزشکی عمومی از آموزش رایگان استفاده نماید. زیرا مقطع پزشکی عمومی، در حقیقت واجد مقاطع مذکور (کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد) است و حتی این امکان نیز وجود دارد که پس از ۴ سال تحصیل با اخذ مدرک معادل کارشناسی از ادامه تحصیل منصرف شود. بنابراین تصمیم شورای عالی برنامه‌ریزی مبنی بر اخذ شهریه از پذیرفته‌شدگان مقاطع دکترای عمومی که قبلاً یک بار در مقطع کارشناسی از آموزش رایگان استفاده کرده‌اند، کاملاً در راستای ایجاد امکانات جهت استفاده اطفال و جوانان ایرانی از آموزش رایگان و جلوگیری از تبعیض است. ۴ـ صرف نظر از مراتب فوق در آزمون سراسری سال ۱۳۹۰ (سال شرکت نامبرده در آزمون) نیز حتی با پرداخت شهریه، امکان تحصیل در مقاطع کارشناسی رشته‌های علوم پزشکی و یا مقطع دکترای عمومی رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی برای افرادی که قبلاً یک بار در مقطع کارشناسی، از آموزش رایگان استفاده کرده بودند وجود نداشته است و این موضوع به صراحت در بند (و) دفترچه راهنمای آزمون سراسری سال ۱۳۹۰ به شرح ذیل اعلام شده است: «با توجه به محدودیت امکانات دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی دولتی و لزوم توزیع عادلانه فرصتهای موجود بین تمامی متقاضیان، پذیرش آن دسته از داوطلبانی که قبلاً با استفاده از امکانات دولتی (آموزش رایگان) تحصیلات خود را در رشته‌ای به اتمام رسانیده‌اند، در همان مقطع قبولی قبلی و همان دوره (روزانه) امکان‌پذیر نمی‌باشد. این قبیل داوطلبان در صورت تمایل می‌توانند برای نوبت دوم (شبانه) در همان مقطع متقاضی شوند و یا در صورت قبولی در دوره روزانه می توانند با پرداخت شهریه همانند دانشجویان دوره نوبت دوم (شبانه) در رشته مربوط ادامه تحصیل دهند». بنابراین افرادی که قبلاً یک بار از مزایای آموزش رایگان استفاده کرده باشند، حتی با پرداخت شهریه نیز نمی‌توانند در آزمون رشته‌های گروه پزشکی پذیرش شوند و دانشگاهها مکلف به ممانعت از ثبت نام و تحصیل این دانشجویان بوده‌اند. ۵ ـ علی رغم درج این موضوع در دفترچه کنکور آن سال، تعدادی از داوطلبان دارای مدرک تحصیلی مقطع کارشناسی مانند آقای حسین یوسفوند (شاکی این پرونده) بدون توجه به مفاد این بند، در آزمون سراسری شرکت و خواهان تحصیل در رشته‌های علوم پزشکی شده‌اند. متأسفانه سازمان سنجش و آموزش کشور وابسته به وزارت علوم تحقیقات و فناوری که متولی برگزاری آزمون کنکور سراسری در کشور است بدون توجه به این موضوع و یا عدم اطلاع از این امر که این افراد قبلاً یک بار از آموزش رایگان در مقطع کارشناسی استفاده کرده اند، نسبت به پذیرش این افراد اقدام کرده است. ۶ ـ موضوع امکان و شرایط شرکت دانش‌آموختگان مقطع کارشناسی در آزمون سراسری جهت تحصیل در مقطع کارشناسی رشته‌های علوم پزشکی و یا مقطع دکترای عمومی رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی در چهل و پنجمین جلسه شورای عالی برنامه‌ریزی علوم پزشکی مورخ ۷/۱۲/۱۳۸۹ مطرح و در خصوص پذیرش این افراد به شرط اخذ شهریه موافقت می‌شود. ۷ـ با توجه به مکاتبات دانشگاهها و کسب تکلیف در خصوص ثبت نام و یا عدم ثبت نام دانشجویان پذیرفته شده در آزمون سال ۱۳۹۰، وفق مصوبه هفتاد و یکمین جلسه شورای عالی برنامه‌ریزی علوم پزشکی مورخ ۱۰/۷/۱۳۹۰ مصوب شد که مفاد چهل و پنجمین جلسه شورای عالی برنامه‌ریزی علوم پزشکی مورخ ۷/۱۲/۱۳۸۹ به دانشجویان ورودی سال ۱۳۹۰ نیز تعمیم داده شود. بنابراین، به رغم این که این وزارتخانه امکان قانونی جهت ممانعت از تحصیل پذیرفته‌شدگان سال ۱۳۹۰ داشته، به آنها اجازه ادامه تحصیل با شرط پرداخت شهریه داده است با وصف مرقوم، چنانچه آقای حسین یوسفوند تمایلی به پرداخت شهریه ندارد، این وزارتخانه ناچار به کان‌لم‌یکن کردن پذیرش وی می‌شود. با توجه به مراتب فوق رد دعوای نامبرده مورد تقاضا است. » هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ یاد شده با حضور رؤسا، مستشاران و دادرسان شعـب دیوان تشکیل شد. پـس از بحث و بررسی، با اکثریت آراء به شرح آینده به صدور رأی مبادرت می کند. رأی هیأت عمومی نظر به این که بند ۳ جزء (ز) ردیف ۲ دفترچه ثبت نام کنکور [آزمون] سراسری سال۱۳۹۱، مبتنی بر مصوبه هفتاد و یکمین جلسه شورای معین شورای عالی برنامه‌ریزی علوم پزشکی مورخ ۱۰/۷/۱۳۹۰ صادر شده است که این مصوبه نیز در راستای تعمیم مصوبه چهل و پنجمین جلسه شورای عالی برنامه‌ریزی علوم پزشکی مورخ ۷/۱۲/۱۳۸۹ نسبت به دانشجویان ورودی سال تحصیلی ۱۳۹۲ـ ۱۳۹۱ و قبل از آن به تصویب رسیده است و بند ۳ مصوبه اخیرالذکر نیز به موجب رأی شماره ۷۳۴ـ ۳۰/۱۰/۱۳۹۲ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری خلاف قانون تشخیص و ابطال شـده است، بنابراین بنـد ۳ جزء (ز) ردیف ۲ دفترچـه کنکـور سراسری سال ۱۳۹۱ موضوع مصوبه هفتاد و یکمین جلسه شورای معین شورای عالی برنامه‌ریزی علوم پزشکی مورخ ۱۰/۷/۱۳۹۰ نیز خارج از حدود اختیارات مرجع وضع تصویب شده و به استناد بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می‌شود. رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدجعفر منتظری