مصوبه سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی

شماره۴۹۵۱/۹۲/دش                                                                       ۱/۵/۱۳۹۲ مصوبه سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی جلسه ۷۳۵ مورخ ۲۵/۴/۱۳۹۲ شورای عالی انقلاب فرهنگی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی ـ ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهور ـ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ـ وزارت جهاد کشاورزی ـ وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی وزارت صنعت، معدن و تجارت ـ جهاد دانشگاهی مرکز همکاری‌های فناوری و نوآوری ریاست جمهوری مصوبه «سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی» که به استناد قسمت الف بند ۵ ـ ۱ فصل پنجم نقشه جامع علمی کشور، در جلسه ۷۳۵ مورخ ۲۵/۴/۱۳۹۲ شورای عالی انقلاب فرهنگی و براساس پیشنهاد مورخ ۱۰/۲/۱۳۹۲ شورای ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور به تصویب رسیده است، به شرح ذیل برای اجرا ابلاغ می‌شود: مقدمه سرزمین ایران کشوری ممتاز و با رتبه بالا از نظر غنای گیاهی و تنوع‌زیستی و دارای ۱۱ اقلیم از ۱۳ اقلیم شناخته شده جهانی است. براساس نظر گیاه‌شناسان و پ‍‍ژوهشگران، تعداد گونه‌های گیاهی ایران در حدود ۸۰۰۰ گونه است که از نظر تنوع گونه­ای حداقل دو برابر قاره اروپاست. تحقیقات نشان داده است که بیش از ۲۳۰۰ گونه از گیاهان کشور دارای خواص دارویی، عطری، ادویه‌‌ای و آرایشی ـ بهداشتی هستند. به علاوه ۱۷۲۸ گونه از این گیاهان به‌عنوان گیاهان بومی۱ ایران می­باشند، منحصراً در سرزمین ایران رویش کرده و به‌عنوان یک ظرفیت انحصاری در کشور محسوب می‌شوند. حجـم تجـارت جهانی گیاهان دارویـی از ۶۰ میلیارد دلار در سـال ۱۹۹۶ به ۱۰۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۰ افزایش یافته است و بر اساس پیش­بینی بانک جهانی در سال ۲۰۵۰ گردش مالی و تجارت جهانی متمرکز و مبتنی بر گیاهان دارویی و داروهای گیاهی به حدود ۵۰۰۰ میلیارد دلار خواهد رسید. در اکثر کشورهای توسعه­یافته، طب سنتی در ابعاد مختلف تحت حمایت دولت قرار گرفته و سهم خوبی از تأمین سلامت مردم را در سیستم سلامت کشور به‌عهده گرفته است. طب سنتی چین ۴۰ درصد خدمات بهداشتی ـ درمانی را در این کشور بر عهده دارد؛ پوشش بیمه‌ای هزینه درمان، دارو و خدمات طب سنتی در ژاپن، ‌چین، کره و ویتنام به­صورت کامل است و در کشورهای آلمان، استرالیا،‌ نروژ، انگلستان، کانادا و آمریکا قسمتی از هزینه‌ها توسط سازمان‌های بیمه پرداخت می‌شود . با توجه به افزایش حجم تجارت جهانی گیاهان دارویی و فرآورده‌های آن، پیشینه غنی ایران در طـب سنتی و نیز این­که در نقـشه جامع علمی کشور، گیاهان دارویی ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ۱. Endemic در اولویت الف حوزه علوم پایه و کاربردی و طب سنتی در اولویت ب حوزه سلامت قرار گرفته­اند، بدیهی است برای هدایت حرکت احیاء و توسعه گیاهان دارویی و طب سنتی ایران با استفاده بهینه از تمامی منابع ملی، داشتن یک سند علمی که به همه نکات لازم توجه کافی مبذول داشته باشد امری واجب و اجتناب­ناپذیر است. ماده۱: تعاریف اختصاصی ۱ـ بخش گیاهان دارویی و طب سنتی بخش گیاهان دارویی و طب سنتی شامل کلیه نهادها و عوامل دخیل در امر بهره‌برداری از گیاهان دارویی و اسانس­دار و فناوری‌های تولید فرآورده­های دارویی ـ غذایی ـ بهداشتی با منشأ گیاهی و نیز کلیه مراکز و دست­اندرکاران در امر خدمات و آموزه‌های مکتب پزشکی سنتی ایران (طب سنتی) می‌‌باشد. این بخش از دو حوزه «گیاهان دارویی و فرآورده­های گیاهی» و «طب سنتی» تشکیل شده است. ۲ـ گیاه دارویی۱ به گیاهی که به­طور مستقیم یا غیرمستقیم تمام یا اجزایی از آن به­صورت تازه یا خشک­شده و یا مواد مؤثره استخراجی از آن به­منظور اثرات بهداشتی، پیشگیری و درمانی در بدن انسان، حیوانات و دیگر گیاهان به­کار می­رود، گیاه دارویی گفته می‌شود. ۳ـ داروی گیاهی۲ هرگونه فرآورده دارویی که منحصراً، از نظر اجزاء متشکله فعال، شامل یک یا چند ماده گیاهی فرآوری­نشده یا یک یا چند ترکیب گیاهی فرآوری­شده و یا ترکیبی از هردو با فرمولاسیون گوناگون برای عرضه در بازار دارویی جهت تشخیص، پیشگیری، کمک به اعمال فیزیولوژیک، درمان و حفظ بهداشت بدن انسان، حیوانات و سایر گیاهان به کار می‌رود. ۴ـ طب سنتی۳ به مجموعه تمامی علوم و تجربیات نظری و عملی شامل کلیه اقدامات بهداشتی، رویکردها، اطلاعات و باورهایی که به اشکال مختلف دارویی، برای حفظ سلامتی و همچنین پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری‌ها به­کار می‌روند و به‌صورت گفتاری یا نوشتاری از نسلی به نسل دیگر در یک منطقه جغرافیایی انتقال می‌یابند و همچنین قابلیت روزآمد شدن با حفظ چارچوب­های اساسی را دارا می­باشند، طب سنتی گفته می‌شود. خصوصیات ذاتی طب سنتی کل­نگری به موضوع انسان، توجه به معنویات و اخلاقیات، نتیجه­گرایی در درمان، تکیه بر روش­های طبیعی و کم­عارضه، بیمارمداری و تناسب با فرهنگ عمومی به دلیل پیشینه طولانی می­باشد. ۵ ـ فرآورده­های گیاهی۴ مواد گیاهی که به صورت خام و یا فرآوری­شده به منظور کاربرد در پزشکی، دامپزشکی و گیاه­پزشکی و نیز کاربردهای تجاری، صنعتی، غذایی و بهداشتی استفاده می­شوند و شامل داروهای گیاهی، فرآورده‌های طبیعی و مکمل با منشأ گیاهی، افزودنی‌های غذایی و طعم‌دهنده‌ها، رنگ­دهنده­ها، عرقیات و عصاره­ها و اسانس­ها، فرآورده‌های آرایشی و بهداشتی و کنترل‌کننده آفات و بیماری­های گیاهی می­باشد، فرآورده‌های گیاهی گفته می‌شود. ۶ ـ فرآورده­های طبیعی۵ به فرآورده­هایی که از مواد طبیعی حاصل از گیاهان، جانوران، میکروارگانیسم­ها و معادن استخراج می‌شوند، از قبیل داروهای طبیعی (جامد، نیمه جامد و مایع)، مواد اولیه طبیعی (عصاره و اسانس)، فرآورده‌های گیاهی دارویی، فرآورده‌های فرآوری­نشده، فرآورده‌های طب سنتی، داروهای مشابه درمانی۶ و فرآورده‌های تشخیص حساسیت۷، فرآورده طبیعی گفته می‌شود. ماده۲: ارزش­های بنیادین با توجه به مبانی ارزشی نظام علم و فناوری نقشه جامع علمی کشور و تأکید بر حاکمیت جهان‌بینی توحیدی اسلام، عدالت‌محوری، اخلاق‌محوری، ثروت‌آفرینی، هماهنگی با محیط زیست و اهمیت کرامت انسانی، مبانی ارزشی سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی عبارتند از: ۱ـ اعتقاد به انحصار شفا برای خداوند و وسیله بودن طب برای تحقق اراده الهی در شفای بیماران؛ ۲ـ آمیختگی طب سنتی ایرانی با آموزه‌های اخلاقی و تعهد دینی و ضرورت مراعات دقیق موازین اخلاقی در تمام مراحل آموزش، پژوهش و ارائه خدمات پزشکی در عالی‌ترین سطح؛ ۳ـ عدالت محوری در توسعه بخش گیاهان دارویی و طب سنتی و برخورداری از دستاوردهای آن؛ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ۱ . Medicinal Plant ۲. Herbal Medicine ۳. Traditional Medicine ۴. Herbal Products ۵ . Natural Products ۶ . homeopathy ۷ . allergy ۴ـ اعتقاد راسخ به حفظ سلامت و بهداشت جسم و جان در آموزه‌های دین؛ ۵ ـ اخلاق محوری، تقدم مصالح عمومی بر منافع فردی و گروهی، تقویت روحیه تعاون و مشارکت و مسئولیت‌پذیری آحاد علمی و نهادهای مرتبط با آن؛ ماده۳: چشم‌انداز با ایمان به یاری پروردگار و تکیه و توکل بر او و برای تحقق چشم‌انداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران در افق ۱۴۰۴ هجری شمسی بخش گیاهان دارویی و طب سنتی دارای ویژگی­های زیر خواهد بود: ۱ـ بهره‌مند از سرمایه و منابع مادی و معنوی داخلی و مزیت‌ها و زیرساخت‌های بومی و پیشرفته، دارای سهم برتر منابع انسانی در کشور و منطقه؛ ۲ـ مولد ارزش افزوده اقتصادی، دارای توان رقابت جهانی و رتبه اول صادرات گیاهان دارویی و فرآورده‌های گیاهی در منطقه؛ ۳ـ پیشتاز در مرزهای دانش و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی و کسب مقام نخست علمی در سطح منطقه؛ ۴ـ مورد وثوق و افتخارآفرین برای آحاد جامعه در ایران و جهان؛ ۵ ـ شکوفا، نوآور و دارای نقش مؤثر و برجسته در نظام سلامت کشور از طریق شـیوه‌های عالمانه و مبتنی بر شواهد، ایمن، با کیفیت، مؤثر و قابل دسترس برای آحاد جامعه ؛ ۶ ـ مرجعیت علمی در جهان با تکیه بر گیاهان دارویی بومی و انحصاری ایران و میراث مکتوب غنی پزشکی ایران. ماده۴: سیاست‌های کلان ۱ـ اهتمام به مدیریت دانش در بخش گیاهان دارویی و طب سنتی ۲ـ خوداتکایی، اشتغال‌زایی و استفاده حداکثری از توان داخلی در بخش گیاهان دارویی و طب سنتی ۳ـ مشارکت حداکثری بخش خصوصی، تعاونی‌ها، نهادهای غیردولتی و سرمایه‌گذاران خارجی و تأکید بر هماهنگی و انسجام بین نهادها ۴ـ رعایت اصول ایمنی زیستی در چارچوب پروتکل‌های جهانی پذیرفته شده در کشور ۵ ـ استفاده حداکثری از طبیعت و فرآورده‌های طبیعی در راستای سلامت انسان و رفاه اجتماعی با حفظ چرخه‌های اکوسیستمی طبیعت ۶ ـ کاهش تصدی‌گری دولت، تقویت بخش خصوصی و حمایت از ایجاد و توسعه کمی و کیفی شرکت‌های دانش‌بنیان ۷ـ توجه به بنیان­های فلسفی طب سنتی با تقدم نگرش پیشگیری در برابر درمان ۸ ـ تخصص­گرایی و اجتناب از نسخه­پردازی عامیانه و اجتناب از خرافات و خرافات‌زدگی در طب سنتی و گیاهان دارویی ۹ـ حفظ ذخایر ژنتیکی گیاهان دارویی بومی و انحصاری کشور ۱۰ـ کاربردی سازی آموزش‌های طب سنتی در رشته‌های مختلف گروه پزشکی و دامپزشکی ۱۱ـ استفاده از کم عارضه‌ترین روش‌ها در درمان‌های گیاهی و طب سنتی؛ ماده۵: اهداف، راهبردها و اقدامات با توجه به ویژگی‌های منحصر به فرد دو حوزه گیاهان دارویی و فرآورده‌های گیاهی و همچنین طب سنتی، اهداف، راهبردها و اقدامات این حوزه‌ها به­صورت مجزا و به­تفکیک به­شرح ذیل می‌باشد: ۵ـ۱ حوزه گیاهان دارویی و فرآورده­های گیاهی الف) اهداف (در افق ۱۴۰۴) ۱ـ کسب سهم ۲۰ درصد ارزش بازار داروی کشور توسط محصولات تأییدشده مبتنی بر داروهای گیاهی و محصولات طبیعی ۲ـ کسب سهم۲۰ درصد ارزش بازار داروی حوزه دامپزشکی کشور توسط محصولات تأییدشده مبتنی بر داروهای گیاهی و محصولات طبیعی ۳ـ افزایش صادرات گیاهان دارویی و فرآورده‌های دارویی گیاهی و فرآورده‌های گیاهی برای حضور در بین ۱۰ کشور اول جهان ۴ـ کسب ۳ درصد سهم تولید علم حوزه گیاهان دارویی و فرآورده‌های دارویی گیاهی در عرصه جهانی ۵ ـ کـسب ۱ درصـد سهم ثبـت اختـراع جهانی در حـوزه گیاهان دارویـی و فرآورده‌های آن ۶ ـ ثبت و تحت پوشش قرار دادن کلیه گونه‌های انحصاری و بومی و یا در حال انقراض گیاهان دارویی کشور در سامانه‌های حفاظت ملی ۷ ـ کاهش سطح برداشت رسمی و غیر رسمی از عرصه‌های طبیعی به ۲۰۰ هزار هکتار در افق ۱۴۰۴ ۸ ـ افزایش سطح زیر کشت گیاهان دارویی و اسانس‌دار به ۵۰۰ هزار هکتار در افق ۱۴۰۴ ب) راهبردها ۱ـ بازنگری، اصلاح، ساده‌سازی و روزآمد ‌کردن قوانین، مقررات و استانداردهای مربوطه در حوزه گیاهان دارویی و فرآورده‌های گیاهی ۲ـ سامان‌دهی نظام آموزش، پژوهش و توسعه فناوری و نوآوری درحوزه گیاهان دارویی و فرآورده‌های گیاهی ۳ـ ترویج، اطلاع­رسانی و فرهنگ­سازی در حوزه گیاهان دارویی و فرآورده‌های گیاهی ۴ـ ایجاد انسجام و همکاری‌های مستمر و مؤثر میان مؤسسات، شرکت‌ها و تشکل‌های مرتبط با حوزه گیاهان دارویی اعم از دولتی یا خصوصی ۵ ـ گسترش همکاری‌های بین­المللی در علوم و فناوری­های حوزه گیاهان دارویی ۶ ـ ساماندهی فرآیندها و ساختارهای نظارت و ارزیابی بر کلیه فعالین و فعالیت‌ها در حوزه گیاهان دارویی ۷ ـ ساماندهی تولید و توزیع، بازار و صادرات محصولات و خدمات در این حوزه و تجاری­سازی دستاوردهای علمی و فناوری در آن ۸ ـ ساماندهی مدیریت منابع و حفاظت از منابع پایه با تأکید بر توسعه سطح کشت، پرورش، جمع‌آوری و فرآوری صنعتی گیاهان دارویی ۹ـ حفاظت از گونه‌های گیاهی انحصاری کشور و جلوگیری از خروج نمونه و یا اطلاعات مربوط به این گونه‌ها از کشور ۱۰ـ بهره‌گیری بهینه از رهنمودهای اسلامی در عرصه گیاه‌شناسی، تغذیه و بهداشت و درمان ج) اقدامات ۱ـ تهیه و تنظیم آیین‌نامه‌ها، طرح‌ها و لوایح به‌منظور اصلاح و ساده‌سازی قوانین و ارائه آنها به مراجع ذیصلاح برای تصویب (۱)۱ ۲ـ تهیه و تدوین استانداردهای ملی برای محصولات حوزه گیاهان دارویی و صادرات و واردات آن و ارائه آن به مراجع ذیصلاح برای تصویب (۱) ۳ـ راه‌اندازی انستیتو تحقیقاتی ملی و مرکز بین‌المللی تحقیق و توسعه در زمینه گیاهان دارویی و فرآورده‌های گیاهی تا سال ۱۴۰۴ (۲) ۴ـ ساماندهی اسناد علمی و میراث دانشمندان اسلامی (۲) ۵ ـ تسریع، تسهیل و الزام‌آور کردن مراحل مربوط به ثبت و انجام تحقیقات و آزمایش‌های بالینی برای داروهای گیاهی (۲) ۶ ـ ایجاد و توسعه گرایش‌ها، دوره‌ها، رشته‌ها و میان رشته‌های تخصصی حوزه گیاهان دارویی و فرآورده‌های گیاهی با توجه به نیاز کشور و بر اساس آمایش آموزش عالی و پژوهش کشور (۲) ۷ـ استفاده از ظرفیت رسانه ملی و حمایت از اطلاع­رسانی در رسانه‌های عمومی و تخصصی و برگزاری نمایشگاه­ها و جشنواره‌های ملی و بین‌المللی در حوزه گیاهان دارویی (۳) ۸ ـ استفاده از ظرفیت آموزش و پرورش برای ترویج اهمیت گیاهان دارویی در سطح آموزش ابتدایی تا متوسطه (۳) ۹ـ ساماندهی و ایجاد تشکل‌های قانونی برای ایجاد ارتباط مؤثر و منطقی بین تولیدکنندگان با مصرف کنندگان و یا شرکت‌های دارویی، همچنین توسعه صادرات در حوزه گیاهان دارویی و فرآورده‌های گیاهی (۴) ۱۰ـ جذب، انتقال و بومی­سازی علوم و فناوری‌های پیشرفته سایر کشورها در حوزه گیاهان دارویی (۵) ۱۱ـ ایجاد نشان تجاری ملی و همچنین نشان‌های تجاری مشترک با سایر کشورها برای صادرات محصولات این حوزه (۵) ۱۲ـ رصد و آینده‌نگاری توسعه صنعت داروهای گیاهی (۵) ۱۳ـ ساماندهی و توسعه فعالیت‌های اقتصادی مجاز این حوزه مبتنی بر تأییدیه‌های معتبر و ممانعت از فعالیت‌های غیر مجاز (۶) ۱۴ـ ایجاد سیستم نظارت بر بازار و مراکز عرضه محصولات و خدمات در حوزه گیاهان دارویی به‌ویژه عطاری‌های سنتی (۶) ۱۵ـ حمایت از تجاری­سازی و تولید صنعتی دستاوردهای بخش گیاهان دارویی و فرآورده‌های گیاهی منطبق بر شاخص‌های مصوب (۷) ۱۶ـ حمایت‌ از پایلوت‌های تجاری ­ سازی محصولات، روش­ها و یا فرآیندهای با فناوری بالا و نوآوری­های تأثیر‌گذار مرتبط با صنعت گیاهان دارویی و داروهای گیاهی (۷) ۱۷ـ برنامه‌ریزی برای پوشش کامل بیمه‌ای داروهای گیاهی ثبت شده (۷) ۱۸ـ رصد، شناسایی و معرفی بازارها و محصولات داروهای گیاهی و فرآورده‌های گیاهی و طبیعی در سطح ملی و بین‌المللی (۷) ۱۹ـ حمایت از تأسیس و ساماندهی مراکز خرید، تهیه و توزیع گیاهان دارویی و داروهای گیاهی و فرآورده‌های گیاهی و بورس گیاهان دارویی (۷) ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ۱ـ شماره‌های داخل پرانتز، راهبرد مربوط به آن اقدام را نشان می‌دهد. ۲۰ـ حمایت از ایجاد مراکز تولید گیاهان دارویی مادری شامل بذر، نشاء ، نهال (۷) ۲۱ـ حمایت از نوسازی و به روز رسانی صنایع مرتبط با فرآوری گیاهان دارویی (۷) ۲۲ـ ایجاد مرکز مطالعات بازرگانی بین­المللی، بسته­بندی و برندسازی در حوزه   گیاهان دارویی و فرآورده‌های گیاهی (۷) ۲۳ـ حمایت از توسعه کمی و کیفی کشت انبوه و زراعت آن دسته از گیاهان دارویی که برداشت بی‌رویه از آن­ها به عرصه‌های جنگل و مرتع کشور آسیب می‌زند (۸) ۲۴ـ حمایت از کشت گیاهان دارویی سایر اقلیم‌ها در کشور (۸) ۲۵ـ برنامه ریزی برای توسعه کشت و اهلی‌کردن گونه‌های مهم گیاهان دارویی و دارای ارزش اقتصادی (۸) ۲۶ـ ایجاد بانک اطلاعات گیاهان دارویی و فرآورده‌های گیاهی کشور (۸) ۲۷ـ تقویت و توسعه بانک ژن انواع گونه‌های گیاهان دارویی انحصاری یا در حال انقراض (۹) ۲۸ـ تدوین و اعلام فهرست گیاهان دارویی اولویت‌دار کشور (۹) ۲۹ـ ایجاد مرکز تحقیقات دارویی و فرآورده­های گیاهی مورد تأیید در قرآن و روایات (۱۰) تبصره۱: عرضه داروهای گیاهی انسانی به بازار باید به تأیید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برسد. تبصره۲: عرضه داروهای گیاهی دامپزشکی به بازار باید با تأیید سازمان دامپزشکی کشور صورت ‌پذیرد. ۵ ـ۲ حوزه طب سنتی و داروسازی سنتی الف) اهداف ۱ـ کسب سهم ۱۰ درصد ارزش بازار بهداشت کشور بر اساس قواعد و مبانی طب سنتی از جمله رعایت اصول شش‌گانه سلامت۱ ۲ـ کسب سهم ۴ درصد ارزش بازار درمان کشور ۳ـ کسب سهم ۲ درصد ارزش بازار داروی کشور توسط محصولات تأیید شده مبتنی بر داروهای طب سنتی ۴ـ پوشش بیمه‌ای مناسب به منظور رسیدن به نرخ پرداخت از جیب ۳۰% در حوزه طب سنتی ۵ ـ ارتقای سطح سلامت جامعه مبتنی بر توسعه طب سنتی و بهره‌گیری از اصول شش‌گانه سلامت و نگرش کل‌نگر ۶ ـ کسب رتبه نخست منطقه در رفع نیازهای سلامت و پزشکی در حوزه طب سنتی و صدور خدمات، دانش فنی و فرآورده‌های گیاهی و طبیعی به میزان ۲۰% از صادرات خدمات پزشکی کشور ۷ـ افزایش سالیانه ثبت پتنت در این حوزه و رسیدن به ثبت سالیانه ۵۰ پتنت در سال ۱۴۰۴ در زمینه فرآورده‌های طب سنتی ب) راهبردها ۱ـ بازنگری، اصلاح، ساده‌سازی و روزآمد‌ کردن قوانین، مقررات و استانداردهای مربوطه در این حوزه ۲ـ سامان‌دهی و تعیین قلمرو فعالیت‌های طب سنتی در نظام سلامت و نظام آموزش و پژوهش پزشکی کشور ۳ـ فرهنگ‌سازی و اصلاح نگرش جامعه نسبت به جایگاه طب سنتی و استقرار و ترویج روش زندگی و تغذیه سالم بر اساس آموزه‌های این طب ۴ـ اصلاح فرآیندها و ساختارهای نظارت و ارزیابی حوزه طب سنتی ۵ ـ ساماندهی و ارتقای ظرفیت علمی ـ تخصصی، مهارت‌های حرفه‌ای و جایگاه معنوی نیروی انسانی متخصص و همچنین کتب درسی و منابع مرجع در حوزه طب سنتی و داروسازی سنتی ۶ ـ گسترش همکاری‌های علمی و فناوری در سطح بین‌المللی در حوزه طب سنتی ۷ـ گسترش، تسهیل و ساماندهی ارائه خدمات در حوزه طب سنتی ۸ ـ پشتیبانی و حمایت مؤثر از تحقیقات بنیادی، توسعه‌ای و کاربردی اولویت‌دار در حوزه طب سنتی و داروسازی سنتی ۹ـ توسعـه داروسازی سنتـی برای پاسخگویی به مـصارف داخلی و رفع نیازهای صادراتی ۱۰ـ ایجاد و ساماندهی نهادهای مؤثر در حوزه طب سنتی و داروسازی سنتی و حمایت از مؤسسات معتبر مردم‌نهاد در این حوزه ۱۱ـ تعمیق و گسترش بنیان‌های معرفتی و فلسفی طب سنتی و ایجاد فرصت‌های عملی برای تعامل فعال و هم افزایی طب سنتی و طب مدرن ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ۱ـ این ۶ اصل که «سته ضروریه» نامیده می‌شود شامل آب و هوا، خوردن و آشامیدن، خواب و بیداری، حرکت و سکون، استفراغ و احتباس و اعراض نفسانی است. ج) اقدامات ۱ـ هماهنگی و ارتباط‌گیری مستمر با کلیه مراکز قانون‌گذاری و اجرایی به منظور پیشنهاد ضوابط و مقررات مورد نیاز این بخش (۱) ۲ـ بازنگری و تعیین ضوابط و مقررات اعتبارسنجی برای تسهیل تأسیس مراکز آموزشی، پژوهشی و خدماتی طب سنتی (۱) ۳ـ حمایت از ایجاد نهادهای استاندارد و معتبر خدمات طب سنتی و داروسازی سنتی (۱) ۴ـ تدوین نظام‌نامه ارائه خدمات سلامت توسط دست‌اندرکاران طب سنتی ایران به‌ویژه پزشکان و داروسازان متخصص در این عرصه (۱) ۵ ـ حمایت از به­کارگیری خدمات طب سنتی در تمام سطوح نظام ارجاع و پزشک خانواده (۲) ۶ ـ ارائه «بسته خدمات طب سنتی ایرانی» توسط کلیه تیـم­های پزشکی خانواده به عنوان اصلی­ترین و عمومی­ترین رکن نظام سلامت کشور به آحاد جامعه (۲) ۷ـ تهیه و تدوین محتوای آموزشی مناسب درخصوص مبانی، ارزش­ها، فرهنگ، آداب و میراث پزشکی سنتی و حمایت از الحاق آن به کتاب‌های درسی آموزش و پرورش (۳) ۸ ـ طراحی، تدوین و اجرای برنامه توانمندسازی گروه­های شاخص اجتماعی۱ در زمینه­های طب سنتی و داروسازی سنتی به­منظور ایفای نقش برای آگاه‌سازی عمومی و ترویج آن (۳) ۹ـ ترویج آموزه‌های اسلامی (قرآن، عترت) در حوزه سلامت و تغذیه (۳) ۱۰ـ ترویج سبک زندگی سالم بر مبنای تعالیم اسلامی منطبق بر طب سنتی، در برنامه­های آموزش عمومی مردم با استفاده از ظرفیت­های رسانه ملی، مطبوعات، مساجد و سایر اماکن مذهبی، مراکز سلامتی و سایر اماکن عمومی و سایر روش­های اطلاع­رسانی و آگاه­سازی عمومی (۳) ۱۱ـ ترویج رعایت اصول شش‌گانه سلامت مکتب طب سنتی در میان آحاد جامعه (۳) ۱۲ـ طراحی و ترویج الگوی سلامت مادر و کودک بر اساس آموزه‌ها و تعالیم اسلامی منطبق بر طب سنتی (۳) ۱۳ـ تشکیل بانک اطلاعاتی داروهای سنتی در دسترس و ایجاد سامانه ثبت داروهای سنتی و طبیعی و ارائه اطلاعات دارویی (۳) ۱۴ـ تدوین آیین‌نامه نظارت بر فعالیت‌های حوزه طب سنتی با همکاری نهادهای ذی‌ربط دولتی و غیر دولتی (۴) ۱۵ـ طراحی و استقرار مدل­های مناسب ارتقاء کیفیت، ارزیابی عملکرد، استانداردسازی کلیه فرایندها و خدمات (۴) ۱۶ـ نیازسنجی و تعیین ظرفیت نیروی انسانی مورد نیاز برای پذیرش از طریق برنامه­های مصوب (۵) ۱۷ـ تربیت نیروی انسانی متخصص با ایجاد گرایش، دوره، رشته و میان رشته‌های تخصصی در زمینه‌های مختلف طب سنتی بر اساس نیاز و با توجه به آمایش آموزش عالی کشور (۵) ۱۸ـ شناسایی و حمایت ویژه از مراکز دانشگاهی ممتاز در عرصه طب سنتی و داروسازی سنتی و اعطای مأموریت­های ملی به این مراکز در جهت رفع نیازهای نظام سلامت کشور (۵) ۱۹ـ استفاده از منابع ایرانی ـ اسلامی طب سنتی و ترویج آنها (۵) ۲۰ـ شناسایی و صیانت و به‌کارگیری میراث معنوی و منابع معتبر علمی ضمنی و تصریحی طب سنتی ایرانی ـ اسلامی به ویژه از طریق هماهنگی بین بخشی با سازمان میراث فرهنگی (۵) ۲۱ـ تدوین کتب مرجع، منابع درسی تخصصی و دستورالعمل­های کاربردی طب سنتی (۵) ۲۲ـ استخراج روش‌های درمانی سنتی (در دو حوزه پزشکی و دامپزشکی) و گردآوری منابع شفاهی طب مردمی بر اساس اندوخته‌های طبی فرهنگ‌های متنوع فلات ایران (۵) ۲۳ـ توسعه و تقویت دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت و بازآموزی طب سنتی (۵) ۲۴ـ تبیین، ترویج و نهادینه‌سازی آموزه­های مبتنی بر طب سنتی ایرانی ـ اسلامی در نظام آموزش پزشکی کشور (۵) ۲۵ـ ایجاد زمینه مناسب برای بهره‌مندی از اندوخته‌های درمانگران سنتی و انتقال به نسل‌های بعدی (۵) ۲۶ـ تصویب و انتشار جهانی منشور «مبانی نظری طب سنتی ایرانی ـ اسلامی»، به منظور درج نام طب سنتی ایرانی ـ اسلامی به عنوان یک مکتب شناخته شده هم‌ردیف سایر مکاتب معتبر طب، در متون اصلی بین‌المللی (۶) ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ۱ـ  از قبیل روحانیون، پژوهشگران، هنرمندان و ورزشکاران ۲۷ـ برقراری روابط پایدار و همکاری‌های بین‌المللی و کاربردی با مراکز معتبر طب سنتی دنیا، به ویژه جهان اسلام (۶) ۲۸ـ مطالعات تطبیقی، بین نظام طب سنتی ایرانی ـ اسلامی با طب سنتی سایر ملل و طب کلاسیک (۶) ۲۹ـ برنامه‌ریزی برای بهره‌گیری مؤثر از ظرفیت‌ها، تجربیات و آموزه‌ها و منابع طب سنتی سایر ملل و نیز از ظرفیت‌های طب کلاسیک (۶) ۳۰ـ گسترش پوشش بیمه ای خدمات طب سنتی با تأکید بر اصل عدالت اجتماعی (۷) ۳۱ـ تعرفه­گذاری خدمات و متناسب­سازی نرخ خدمات (دولتی و خصوصی) با سایر خدمات سلامت و حمایت بیمه­ها از این خدمات (۷) ۳۲ـ اولویت دادن به خرید محصولات و فرآورده­های طب سنتی توسط بخش‌های دولتی و‌ خدمات بیمه­ای این محصولات (۷) ۳۳ـ حمایت از سرمایه­گذاری بخش خصوصی در تولید و تجاری­سازی و صادرات محصولات و فرآورده­های طب سنتی (۷) ۳۴ـ تشویق بیمه‌ها به سرمایه‌گذاری در طب سنتی به عنوان طب پیشگیری به منظور کاهش هزینه‌های درمان (۷) ۳۵ـ تولید شناسنامه سلامت در چارچوب مقررات وزارت بهداشت، همراه با اخلاط مزاجی برای افراد جامعه (۸) ۳۶ـ تأسیس و تقویت مراکز رشد واحدهای فناوری در عرصه طب سنتی و داروسازی سنتی (حداقل ۲۰ مرکز در سال چشم­انداز) (۸) ۳۷ـ راه­اندازی حداقل ۵ مجله علمی و پژوهشی به زبان فارسی و بین‌المللی در زمینه دستاوردهای علمی و پژوهشی طب سنتی و کاربرد آن در طب نوین و کلاسیک (۸) ۳۸ـ اختصاص حداقل ۵% اعتبارات پژوهشی دانشگاه­های علوم پزشکی به پژوهش‌های طب سنتی و کاربرد آن در طب کلاسیک و نوین (۸) ۳۹ـ تأسیس شبکه تحقیقاتی طب سنتی و توسعه فعالیت­های آن (۸) ۴۰ـ طراحی و ارائه آموزش­های مداوم، کوتاه مدت، حین خدمت، به داروسازان در نظام ارائه خدمات طب سنتی (۹) ۴۱ـ طراحی، حمایت و تأمین منابع برای تأسیس و توسعه زیر ساخت‌های فناوری و تولید و صادرات داروسازی سنتی، فرآورده‌های بهداشتی ـ آرایشی، مکمل‌ها و فرآورده‌های غذایی بر اساس دانسته‌های طب سنتی (۹) ۴۲ـ تأسیس موزه احیاء و حفظ آثار و میراث طب سنتی (۱۰) ۴۳ـ حمایت از تأسیس، گسترش و توانمندسازی مراکز و مؤسسات معتبر مردم نهاد مرتبط با حقوق بیماران و ارتقای سطح مشارکت آنها در تصمیم‌سازی (۱۰) ۴۴ـ تدوین، تصویب و اجرای شیوه­نامه ادغام طب سنتی و داروسازی سنتی در نظام ارائه خدمات سلامتی (۱۱) ۴۵ـ ایجاد و حمایت از کرسی نظریه­پردازی طب سنتی ایرانی ـ اسلامی (۱۱) ۴۶ـ ایجاد گرایش­های میان­رشته­ای در حوزه طب سنتی و داروسازی سنتی و علوم انسانی، علوم اسلامی، علوم اجتماعی (۱۱) ۴۷ـ تأسیس پژوهشکده مطالعات معرفتی مبتنی بر بنیادهای نظری ـ فلسفی طب سنتی ایرانی ـ اسلامی (۱۱) ماده۶: ساز و کار اجرایی نمودن و نظارت بر اجرای سند گیاهان دارویی و طب سنتی ۱ـ شورای عالی انقلاب فرهنگی وظیفه سیاست‌گذاری کلان، هماهنگی کلان و نظارت کلان بر اجرای این سند را بر عهده دارد. ۲ـ ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور وظیفه رصد اجرای این سند را بر عهده داشته و بازنگری‌های لازم در سند و گزارش کلان مربوطه را در فواصل زمانی مشخص به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه خواهد نمود. ۳ـ ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی که از این پس ستاد خوانده می‌شود، وظیفه سیاست‌گذاری اجرایی، راهبری، هماهنگی، پایش شاخص‌ها و ایجاد ارتباطات بین دستگاهی لازم اعم از دولتی و خصوصی را برای گسترش فناوری و صنایع دانش بنیان در بخش گیاهان دارویی و طب سنتی در چارچوب این سند، بر عهده دارد. این ستاد دارای یک شورا و یک دبیرخانه است. تبصره: دبیرخانه ستاد در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری مستقر می‌باشد. الف ـ اعضای شورای ستاد عبارتند از: ۱ـ معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور (رئیس ستاد) ۲ـ وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (نائب رئیس ستاد) ۳ـ وزیر علوم، تحقیقات و فناوری یا معاون ذی‌ربط ۴ـ وزیر جهاد کشاورزی یا معاون ذی‌ربط ۵ ـ وزیر صنعت، معدن و تجارت یا معاون ذی‌ربط ۶ ـ وزیر کار تعاون و رفاه اجتماعی یا معاون ذی‌ربط ۷ـ رئیس جهاد دانشگاهی ۸ ـ رئیس مرکز همکاری‌های فناوری و نوآوری ریاست جمهوری ۹ـ رئیس شورای تخصصی حوزوی۱ ۱۰ـ معاون طب سنتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ۱۱ـ معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ۱۲ـ نماینده ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور ۱۳ـ چهار نفر از متخصصین و خبرگان مرتبط، با حکم رئیس ستاد تبصره: متخصصین به مدت ۴ سال منصوب می‌شوند و انتصاب مجدد آنها بلامانع است. دو نفر از متخصصین به پیشنهاد وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و با حکم رییس ستاد منصوب می‌شوند. ۱۴ـ دبیر ستاد تبصره: دبیر ستاد توسط رئیس ستاد به مدت ۴ سال انتخاب می‌شود و انتصاب مجدد ایشان بلامانع است. ب ـ وظایف ستاد به شرح ذیل می‌باشد: ۱ـ سیاست‌گذاری اجرایی، هماهنگی، پایش، پیگیری ارتباطات بین دستگاهی برای گسترش فعالیت‌ها و رصد اقدامات در حوزه‌های تعریف شده در این سند ۲ـ تهیه و تدوین برنامه عملیاتی برای اجرایی‌سازی اقدامات سند در هر سال ۳ـ هدایت و پیگیری تعاملات بین بخش‌های دولتی و خصوصی برای دستیابی به اهداف این سند ۴ـ حمایت مادی و معنوی علمی، اطلاعاتی، تسهیل­ گری از شرکت‌های دانش‌بنیان و نیز از طرح‌های دارای ظرفیت فناوری و تجاری سازی ۵ ـ حمایت‌های تشویقی از فعالیت‌های علمی و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان در بخش گیاهان دارویی و طب سنتی مبتنی بر آیین‌نامه‌های مصوب در شورای ستاد ۶ ـ بررسی تحولات داخلی و بین‌المللی این بخش به‌منظور دستیابی به اهداف این سند و ارائه پیشنهاد اصلاحات لازم برای بازنگری و به روز رسانی سند به ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور ۷ـ ارزیابی مستمر و نظارت بر حسن اجرای برنامه‌های محول‌شده به دستگاه‌ها و همچنین پایش شاخصها و ارائه گزارش سالانه به ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور تبصره: این گزارش شامل میزان تحقق اهداف دو حوزه «گیاهان دارویی و فرآورده‌های گیاهی » و «طب سنتی» و مقادیر شاخص‌های سند و همچنین فرایند استخراج آنها خواهد بود. ۴ـ ستاد موظف است ظرف مدت شش ماه پس از تصویب سند، عناوین شاخص‌های سند را در پنج سرفصل پژوهش و فناوری، آموزش و سرمایه انسانی، اقتصادی، سلامت و نیز زیرساختی تدوین نموده و به تأیید ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور برساند. ۵ ـ دولت موظف است بودجه‌های مورد نیاز ستاد را در قالب یک ردیف مستقل در لوایح بودجه سنواتی و برنامه‌های توسعه پنج ساله پیش‌بینی نماید. ۶ ـ ساختار تشکیلاتی و شرح وظایف دبیرخانه ستاد، ‏در ستاد تهیه و به تصویب مراجع‌ ذی‌صلاح قانونی خواهد رسید.‏ ماده۷ـ این مصوبه مشتمل بر یک مقدمه، ۷ ماده و ۶ تبصره در جلسه ۷۳۵ مورخ ۲۵/۴/۱۳۹۲ شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید و از تاریخ تصویب لازم‌الاجراست و کلیه مصوبات و سیاست‌های قبلی مغایر، لغو و بلا‌اثر خواهد بود. رئیس‌جمهور و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی ـ محمود احمدی‌نژاد