رأی شماره ۸۴۳ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری با موضوع ابطال مصوبه سیصد و هفتاد و سومی

شماره هـ/۹۰/۱۰۵۰                                                                      ۷/۱۲/۱۳۹۱ تاریخ دادنامه: ۱۶/۱۱/۱۳۹۱     شماره دادنامه: ۸۴۳    کلاسه پرونده: ۹۰/۱۰۵۰ مرجع رسیدگی: هیأت عمومی‌دیوان عدالت اداری شاکی: آقای مجتبی ملکی موضوع شکایت و خواسته: ابطال مصوبه سیصد و هفتاد و سومین جلسه مورخ ۲۷/۱۰/۱۳۸۸ شورای مدیران حوزه معاونت آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری موضوع نامه شماره ۵۱۸۱/۲ـ ۴/۱۲/۱۳۸۸ معاونت آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و همچنین ابطال بخشنامه شماره ۸۱۹۴۲/۳ـ ۱۸/۲/۱۳۸۸ معاون آموزشی و سنجش دانشگاه پیام نور گردش کار: آقای مجتبی ملکی به موجب دادخواستی، ابطال مصوبه سیصد و هفتاد و سومین جلسه مورخ ۲۷/۱۰/۱۳۸۸ شورای مدیران حوزه معاونت آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری موضوع نامه شماره ۵۱۸۱/۲ـ ۴/۱۲/۱۳۸۸ معاونت آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و همچنین ابطال بخشنامه شماره ۸۱۹۴۲/۳ـ ۱۸/۲/۱۳۸۸ معاون آموزشی و سنجش دانشگاه پیام نور را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته توضیح داده است که به موجب مقررات مورد اعتراض، دانشجویان فراگیر پذیرفته شده مقطع کارشناسی نوبت هجدهم ورودی سال ۱۳۸۶ دانشگاه که فاقد مدرک پیش‌دانشگاهی هستند مکلفند مطابق مفاد نامه و بخشنامه (معترض بهما) اقدام کنند. نظر به این که مقررات مورد اشاره مغایر با ماده ۴ قانون مدنی است ابطال آنها را خواستار است. متن نامه‌های مورد اعتراض به قرار زیر است: الف: نامه شماره ۵۱۸۱/۲ـ ۴/۱۲/۱۳۸۸ «معاون محترم آموزشی دانشگاه پیام نور  با سلام بازگشت به نامه شماره ۵۵۸۶۲/۳۰ـ ۱۱/۹/۱۳۸۸ جناب عالی اشعار می‌دارد موضوع ادامه تحصیل پذیرفته شدگان دوره فراگیر سال ۱۳۸۶ آن دانشگاه که فاقد مدرک پیش‌دانشگاهی بوده‌اند، در سیصد و هفتاد و سومین جلسه مورخ ۲۷/۱۰/۱۳۸۸ شورای مدیران حوزه معاونت آموزشی مورد بررسی قرار گرفته و مقرر شد در جهت حل مشکل دانشجویان مذکور به یکی از دو صورت زیر عمل شود: ۱ـ به دانشجویان موصوف اجازه داده شود در حین تحصیل و یا در صورت نیاز با کسب حداکثر دو نیمسال مرخصی تحصیلی، دوره پیش‌دانشگاهی را بگذرانند و مدرک مذکور را به دانشگاه ارائه دهند. ۲ـ به منظور جبران محتوای مدرک پیش‌دانشگاهی پذیرفته‌شدگانی که به هر دلیل امکان گذراندن دوره پیش‌دانشگاهی را ندارند، به دانشگاه اجازه داده می‌شود نسبت به طراحی و ارائه مجموعه دروسی مشتمل بر دروس مقدماتی، مهارتی و ارزشی به ارزش ۲۴ واحد برای دانشجویان مذکور اقدام کند. گذراندن این مجموعه از دروس علاوه بر دروس اصلی دوره برای کلیه دانشجویان فاقد مدرک پیش‌دانشگاهی الزامی‌است. ـ معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری» ب: بخشنامه شماره ۸۱۹۴۲/۳ـ ۱۸/۱۲/۱۳۸۸ «رئیس محترم دانشگاه پیام نور استان/ مرکز/ واحد با سلام و احترام، به پیوست تصویر نامه شماره ۵۱۸۱/۲ـ ۴/۱۲/۱۳۸۸ معاونت محترم آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری را در خصوص دانشجویان فراگیر پذیرفته‌شده مقطع کارشناسی نوبت هجدهم (ورودی سال ۱۳۸۶) که فاقد مدرک پیش‌دانشگاهی هستند، حضورتان ارسال و به اطلاع می‌رساند برای رفع مشکل این دانشجویان یکی از راهکارهای ذیل اعمال شود: ۱ـ به‌دانشجویان مذکور اجازه داده می‌شود در حین تحصیل و تا قبل از دانش‌آموختگی، دوره پیش‌دانشگاهی را گذرانده و مدرک آن را به دانشگاه ارائه نمایند. ۲ـ این دانشجویان می‌توانند برای دو نیمسال مرخصی تحصیلی با احتساب در سنوات اخذ و دوره پیش‌دانشگاهی را بگذرانند. ۳ـ به منظور جبران مدرک دوره پیش‌دانشگاهی به پذیرفته شدگانی که به هر دلیل امکان گذراندن دوره مذکور را ندارند اجازه داده می‌شود نسبت به گذراندن ۲۴ واحد درسی از مجموعه دروس مقدماتی، مهارتی و ارزشی اقدام نمایند. گذراندن ایـن مجموعه دروس علاوه بـر دروس اصلی دوره بـرای کلیه دانشجویان مشمول ایـن بنـد الزامی‌می‌باشد. ـ معاون آموزشی و سنجش دانشگاه پیام نور» در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل دفتر حقوقی و امور مجلس دانشگاه پیام نور به‌موجب لایحه شماره ۱۸۷۱۵/۱۱۰۳ـ ص ـ ۱۵/۱۲/۱۳۹۰ توضیح داده است که: «احتراماً، در خصوص پرونده به شماره بایگانی شعبه ۹۰۱۰۰۵ موضوع شکایت آقای مجتبی ملکی به طرفیت دانشگاه پیام نور به خواسته ابطال مصوبه سیصد و هفتاد و سومین جلسه مورخ ۲۷/۱۰/۱۳۸۸ شورای مدیران حوزه معاونت آموزشی موضوع نامه به شماره ۵۱۸۲/۲ـ ۴/۱۲/۱۳۸۸ معاونت آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و بخشنامه شماره ۸۱۹۴۲/۳ـ ۱۸/۱۲/۱۳۸۸ معاون آموزش و سنجش دانشگاه پیام نور به‌استحضار می‌رساند: در دفترچه فراگیر نوبت هیجدهم سال تحصیلی ۱۳۸۷ـ ۱۳۸۶ ضوابط پذیرش و ثبت نام در آزمون ورودی فراگیر سال ۱۳۸۶ دارا بودن مدرک رسمی ‌متوسطه نظام قدیم یا جدید یا مدرک پیش‌دانشگاهی نظام جدید مورد تأیید وزارت آموزش و پرورش و یا داشتن مدرک رسمی‌کاردانی پیوسته یا کاردانی طبق جدول شماره یک مندرج در دفترچه و یا دانش‌آموز‌بودن در دوره پیش‌دانشگاهی سال تحصیلی ۱۳۸۶ـ ۱۳۸۵ ذکر شده است. شرط دانشجو شدن در دانشگاه پیام نور نیز گذراندن چند واحد درسی مندرج در دفترچه بوده که مشارالیه با دارا بودن مدرک دیپلم متوسطه نظام جدید در دوره فراگیر شرکت و به عنوان دانشجو پذیرش شده است. از سوی دیگر پس از پذیرش، دانشجو موظف به گذراندن دروس مصوب رشته‌های تحصیلی بر اساس مجوز وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است، لذا طبق مصوبه صادر شده از معاونت آموزشی وزارتخانه متبوع به شماره ۵۱۸۱/۲ـ ۴/۱۲/۱۳۸۸ دو راه حل برای پذیرفته‌شدگان دوره فراگیر سال ۱۳۸۶ که فاقد مدرک پیش‌دانشگاهی باشند اعم از کسب دو نیمسال مرخصی جهت گذراندن دوره پیش‌دانشگاهی و ارائه آن به دانشگاه و یا گذراندن ۲۴ واحد دروس مقدماتی، مهارتی و ارزشی علاوه بر دروس اصلی ذکر و به دانشگاه پیام نور اعلام شده است. طبق این دستورالعمل معاون آموزش و سنجش این دانشگاه نیز اقدام به صدور بخشنامه به شماره ۸۱۹۴۲/۳ـ ۱۸/۱۲/۱۳۸۸ جهت اجرای مصوبه مذکور کرده است. لازم به ذکر است بخشی از واحدهای مربوط در برنامه نیمسال اول نیز به عنوان دروس مقدماتی با علامت ستاره مشخص شده و این دروس صرفاً مربوط به دانشجویانی که دوره پیش‌دانشگاهی را نگذرانده‌اند و همزمان با واحدهای ترم اول موظف به اخذ و گذراندن آن بوده‌اند. بنابراین ادعای خواهان مبنی بر ایجاد حق مکتسبه به صرف شرکت در آزمون ورودی دوره‌های فراگیر بدون اعلام دقیق برنامه درسی مصوب از سوی وزارت علوم و یا دانشگاه در دفترچه راهنمای آزمون و درخواست ابطال مصوبات و اشاره به عطف به ماسبق نشدن قوانین با توجه به عدم ارائه دلایل مستند دال بر ذکر برنامه درسی مشخص و یا تعداد واحدهای معین درسی برای آن دسته از شرکت‌کنندگان در آزمون که فاقد مدرک پیش‌دانشگاهی بوده است، فاقد وجاهت قانونی است. مشارالیه نیز موظف به اخذ و گذراندن ۲۴ واحد درسی به عنوان جایگزین مدرک پیش‌دانشگاهی است، لذا با عنایت به موارد مطرح شده و مستندات پیوستی درخواست رد شکایت خواهان مورد استدعاست. قبلاً از بذل توجه جنابعالی قدردانی و تشکر می‌شود.» علی رغم ابلاغ شکایت شاکی به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری لایحه‌ای از وزارت مذکور واصل نشده است. هیأت عمومی‌دیوان عدالت اداری در تاریخ یاد شده با حضور رؤسا، مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد. پس از بحث و بررسی، با اکثریت آراء به شرح آینده به‌صدور رأی مبادرت می ‎کند. رأی هیأت عمومی نظر به این که در بند الف ذیل ردیف ۳ دفترچه راهنمای پذیرش دانش‌پذیر دوره‌های فراگیر کارشناسی نوبت هجدهم دانشگاه پیام نور در سال ۱۳۸۶ از جمله ضوابط پذیرش و ثبت نام اشخاص در دوره مذکور داشتن دیپلم رسمی‌متوسطه نظام قدیم یا جدید یا مدرک پیش‌دانشگاهی نظام جدید ذکر شده است و بر همین اساس اشخاصی که دارای مدرک پیش‌دانشگاهی نظام جدید نبوده‌اند، به اعتبار داشتن دیپلم رسمی ‌متوسطه نظام قدیم یا نظام جدید در این دوره‌ها پذیرفته شده‌اند و با صرف وقت و هزینه در اجرای ضوابط ابلاغ‌شده به تحصیل علم پرداخته‌اند، مقررات و ضوابط مورد اعتراض که در سال ۱۳۸۸ و دو سال پس از جذب دانشجو بر اساس ضوابط سال ۱۳۸۶ وضع شده و متضمن الزام به طی دوره پیش‌دانشگاهی یا گذراندن تعدادی از واحدهای درسی است که در زمان پذیرش دانشجویان فاقد مدرک پیش‌دانشگاهی در سال ۱۳۸۶ به عنوان ضابطه جذب تلقی نشده است، با اخذ وحدت ملاک از ماده ۴ قانون مدنی و به لحاظ مغایرت با اصل عطف بماسبق نشدن قوانین و مقررات، با استناد به بند یک ماده ۱۹ و ماده ۴۲ قانون دیوان عدالت اداری ابطال می‌شود.                                        هیأت عمومی‌دیوان عدالت اداری معاون قضایی دیوان عدالت اداری ـ علی مبشری