شماره۱۵۵۷۶۷/ت۴۸۵۲۷هـ ۹/۸/۱۳۹۱ تصویب‌نامه در خصوص تعیین بسته اجرایی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رییس‌جمهور هیئت وزیران در جلسه مورخ ۲۳/۷/۱۳۹۱ بنا به پیشنهاد سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و تأیید معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رییس‌جمهور و به استـناد ماده (۲۱۷) قانون برنامه پنـجساله پنـجم توسعـه جمهوری اسـلامی ایران ـ مصوب ۱۳۸۹ـ تصویب نمود: بسته اجرایی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری موضوع ماده (۲۱۷) قانون یادشده به شـرح پیوست که تأیید شده به مهر «دفتر هیئت دولت» است، تعیین می‌شود. معاون اول رئیسجمهور ـ محمدرضا رحیمی بسته اجرایی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری (۱۳۹۴ ـ ۱۳۹۰) موضوع ماده (۲۱۷) قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران بسمه تعالی مقدمه امروزه اهمیت حفظ میراث فرهنگی و صنایعدستی و گسترش صنعت گردشگری در ایجاد اثرات مثبت اقتصادی در سطح دنیا به طور روزافزونی آشکارتر شده و دولت‌های مختلف دنیا، گردشگری را به‌عنوان یکی از عوامل مهم ایجاد اشتغال و کاهش نرخ بیکاری می‌دانند. در سالیان گذشته در کشور ما پس از ادغام حوزه‌های میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی در یکدیگر، تشکیلات واحدی پدید آمده است که در فرجام اهداف مشترکی را پیگیری می‌کنند. گرچه مجموعه این تشکیلات در حوزه «فرهنگ» می‌گنجد، اما بهره‌برداری از آنها و به زبان ساده‌تر درآمدزایی از این بخش، با توجه به توان و درون‌مایه نهفته در آن، بدون تردید اقتصادی است. همچنین حفظ میراث فرهنگی و صنایعدستی و بهره‌برداری از آنها در راستای توسعه گردشگری مبتنی بر شرایط فرهنگی و تاریخی و همچنین جاذبه‌های طبیعی و تاریخی و فرهنگی کشورمان، باعث تعامل سازنده و مؤثر با جهـان شده و با توجـه به منافع سرشار اقتصادی، اجتماعی و سیاسی آن، مصالح ملی کشور نیز برآورده خـواهد شد. علاوه بر این توسعه زیرساخت‌های گردشگری نقش مؤثری بر گسترش گردشگری داخلی نیز خواهد داشت که ضمن ایجاد رونق در مناطق گردشگری کشور، باعث بهبود توزیع درآمد می‌گردد. میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری در سند چشم‌انداز دستیابی به اهداف تعیین شده در اسناد فرادست برای بخش میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری به‌ویژه سند چشم‌انداز و نیز اهداف مندرج در برنامه پنجم توسعه کشور، حرکتی نظام‌مند را می‌طلبد. همانگونه که در بند (۱) سند چشم‌انداز ملاحظه می‌شود، توسعه کشور باید در راستای مقتضیات فرهنگی، جغرافیایی و تاریخی کشور تحقق یابد که از جمله مصادیق فرهنگ و تاریخ کشورمان میراث فرهنگی کشور می‌باشد. لذا توجه به حفظ، احیاء و نگهداری میراث فرهنگی کاملاً در راستای اهداف آرمانی کشور بوده و توجه به آن از اساسی‌ترین پایه‌های توسعه کشور می‌باشد. همچنین از دیگر اهداف آرمانی کشور در سند چشم‌انداز، رسیدن به جایگاه اول اقتصادی در سطح منطقه آسیای جنوبی و غربی است که با تأکید بر رشد پرشتاب و مستمر اقتصادی، ارتقاء نسبی درآمد سرانه و رسیدن به اشتغال کامل حاصل خواهد شد (بند۶ چشم‌انداز). در این راستا صنعت گردشگری و صنایعدستی باید در اولویت‌های توسعه کشور قرار گیرد. چرا که وجود ضریب فزاینده بالا در این بخش مطمئناً باعث رشد پرشتاب اقتصاد همراه با بهبود توزیع درآمد در کشور خواهد شد. همچنین توسعه گردشگری مبتنی بر شرایط فرهنگی و تاریخی کشورمان باعث تعامل سازنده و مؤثر با جهان خواهد شد (بند ۸ چشم‌انداز). در افق چشم‌انداز اجرای سیاست‌های کلی مندرج در این سند، در قالب عملیات توأم با درایت و مدیریت خردمندانه، علمی و همه‌‌جانبه و توجه به دیپلماسی هدفمند کشور، همراه با حفظ منابع ملی، باعث تحولات چشمگیری در همه شئونات اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی کشور خواهد شد. رسیدن به هدف‌های یاد شده مستلزم برداشتن گام‌های بزرگ، توأم با نهادسازی پیشرفته و استفاده از تجربیات کشورهایی است که این مسیر را پیموده‌اند. در همین راستا چشم‌انداز سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نیز که با توجه به اسناد بالادست و در قالب برنامه پنجم طراحی شده، به شرح ذیل می‌باشد: ۱ ـ دست یافتن به جایگاه واقعی ایران در جهان به‌عنوان یکی از غنی‌ترین، کهن‌ترین و تأثیرگذارترین فرهنگ‌ها و تمدن‌های بشری، با ویژگی‌های طبیعی کم‌نظیر و برخوردار از تعاملی سازنده و الهام‌بخش در عرصه بین‌المللی ۲ـ برخورداری از نظام مدیریت بروز و کارآمد، بهره‌مند از دانش فناوری مرتبط در سطح جهانی، توانا در تولید علم و فنآوری، با اتکا بر دانش پایه، منابع انسانی ماهر و مسئولیت‌پذیر، سرمایه اجتماعی روبه رشد، مبتنی بر اصول اخلاقی و ارزش‌های اسلامی و ملی و مقتضیات فرهنگی، جغرافیایی و تاریخی کشور ۳ـ برخورداری از نظام برنامه‌ریزی هدفمند با اقتصادی سالم، باثبات، رقابت‌پذیر و با رشد و شتاب مناسب و در تعامل با اقتصاد جهانی، با ایفای نقش مؤثر در اقتصاد ملی و منطبق بر مزیت‌های نسبی فرهنگی ـ تاریخی و طبیعی ۴ـ بهره‌مندی از آثار فرهنگی ـ تاریخی و طبیعی و هنرهای سنتی، متکی بر نظام جامع شناخت و پژوهش، حفاظت، احیاء، ارتقاء و بهره‌برداری خردمندانه، در تعامل سازنده و هدفمند با حیات فرهنگی ـ اجتماعی و اقتصادی، تقویت حس مسئولیت عمومی، تحکیم هویت ملی و وفاق اجتماعی ۵ ـ بهره‌مندی از گردشگری پر رونق با محصولات متنوع، بازارهای سامان‌یافته، خدمات استانداردشده و دست یافتن به جایگاه برتر گردشگری منطقه و معرفی ایران به‌عنوان یکی از قطب‌های گردشگری جهان به ویژه جهان اسلام. میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری در برنامه پنجم توسعه در سیاست‌های کلی برنامه پنجم که مبنای تهیه و تدوین قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران بوده است نیز بر حمایت از گسترش فعالیت‌های گردشگری با تأکید بر سفرهای زیارتی تصریح شده است. همچنین در قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه وظایف ذیل برای سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی درنظر گرفته شده است : انجام اقدامات قانونی برای ایجاد مراکز گردشگری و مراکز تخصصی غیردولتی میراث فرهنگی و مراکزی جهت نظارت بر مراکز اقامتی، پذیرایی دفاتر خدمات گردشگری، حمایت مالی از راه‌اندازی موزه‌های تخصصی به‌ویژه موزه‌های دفاع مقدس، حمایت مالی از ایجاد مراکز حفظ آثار و فرهنگ سنتی عشایری و روستایی، حمایت مالی و معنوی از مالکیت و حقوق قانونی مالکین بناها و آثار و اشیاء تاریخی منقول و اقدام لازم جهت بیمه آثار هنری و تاریخی، شناسائی و حمایت از آثار فرهنگی تاریخی و میراث معنوی حوزه فرهنگی ایران، موجود در سایر کشورها، استفاده بهینه از ظرفیت معنوی اماکن زیارتی به‌ویژه در شهرهای مقدس مشهد، قم و شیراز به وسیله شناسایی مشکلات زائرین، برنامه‌ریزی جهت ساماندهی امور زائرین و تأمین زیرساخت‌های لازم و توسعه امکانات و خدمات زیارتی در قطب‌های زیارتی و گردشگری مذهبی و اجرای پروژه‌های زیربنایی مورد نیاز در قالب بودجه‌های سنواتی. وظایف و سیاست‌های کلان سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری میراث فرهنگی صنایعدستی و گردشگری سیاست‌های کلان سازمان به شرح ذیل معین شده است: · شناسائی و مستندسازی میراث فرهنگی (ملموس و غیرملموس)، میراث طبیعی ، هنرهای سنتی، صنایعدستی و جاذبه‌های گردشگری کشور · شناخت گستره جغرافیائی, پژوهش دوره‌های تاریخی, معرفی و حمایت از فرهنگ، هنر و تمدن‌ایرانی · ارتقاء کمی و کیفی، تنوع‌بخشی و گسترش پژوهش‌های بنیادی، کاربردی و بهره‌گیری از علوم و فناوری‌های روزآمد در بخش میراث فرهنگی، هنرها و دانش سنتی، میراث طبیعی، صنایعدستی و گردشگری · معرفی ارزش‌ها و ظرفیت‌های نهفته در میراث فرهنگی (مادی وغیرمادی)، میراث طبیعی، دانش و هنرهای سنتی و صنایعدستی و گردشگری کشور در سطح ملی، منطقه‌ای و جهانی · تدوین نظام مدیریت حفاظت, احیا, ساماندهی و بهره‌برداری خردمندانه از آثار بر اساس معیارهای طبقه‌بندی و هرم ارزشی آنها · تدوین نظام مدیریت حفاظت و نجات‌بخشی آثار فرهنگی و طبیعی در معرض خطر و یا در شرایط بحران و هنرهای سنتی در حال زوال · طبقه‌بندی آثار بر اساس ارزش‌های فرهنگی, تاریخی و طبیعی و تدوین هرم ارزشی آنها · توسعه کمی و کیفی نظام آموزشی رسمی و عمومی بمنظور ارتقاء دانش تخصصی و همگانی, ترویج فرهنگ و گسترش آگاهی‌های عمومی در زمینه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری · تعمیق وحدت ملی و وفاق اجتماعی و درک و احترام متقابل در میان فرهنگ‌های بومی کشور با تأکید بر بقا فرهنگ و هویت ملی اسلامی ایران از طریق صیانت از تنوع فرهنگی و گسترش گردشگری · تقویت باور و عزم ملی در ارکان تصمیم‌گیری کشور و اقشار مختلف جامعه از طریق توسعه بخش میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی وارتقاء جایگاه آن در برنامه‌های توسعه بویژه برنامه پنجم توسعه · نهادینه‌سازی ارزش‌های میراث فرهنگی، هنرهای سنتی و طبیعی کشور، حفظ و تقویت سرمایه اجتماعی بخش از طریق توسعه آموزش‌های رسمی و تخصصی و ارتقاء آگاهی عمومی, مسئولیت همگانی و مشارکت حداکثری مردم در حفاظت و بهره‌برداری خردمندانه از آنها · ایجاد سازوکارهای لازم و تقویت انگیزه در مجامع علمی جهانی برای مطالعات ایرانشناسی و پژوهش‌های مرتبط با تمدن ایرانی ـ اسلامی · ایفای تعهدات ذیربط بین‌المللی و منطقه‌ای، توسعه طرح‌ها و پروژه‌های مشترک، تبادل تجارب، ارتقا سطح همکاری و تعامل مؤثر با کشورها، مجامع علمی، پژوهشی و دانشگاهی و سازمان‌های بین‌المللی در بخش میراث فرهنگی، طبیعی، صنایعدستی و گردشگری · توسعه همکاری‌های علمی، پژوهشی، آموزشی و اجرایی با مراکز آموزش عالی، دانشگاهی و مؤسسات پژوهشی در بخش میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری · بهره‌گیری از ساز و کارهای مدیریت یکپارچه بمنظور گسترش همکاری و هم‌افزایی در فعالیت‌های بین حوزه‌ای و بین بخشی و افزایش بهره‌وری میراث‌فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری · تدوین نظام جامع حمایت از فعالیت‌های خلاقانه و ابتکارات داوطلبانه در بخش میراث فرهنگی، طبیعی، صنایع دستی و گردشگری · اعتمادسازی و حمایت از گردشگران، ساماندهی خدمات گردشگری در مبادی و مقاصد گردشگری و تسهیل ورود وخروج گردشگران · تدوین نظام جامع استانداردهای ناظر بر محصولات و خدمات گردشگری · حمایت از تنوع محصولات گردشگری و صنایعدستی و خلق مزیت‌های جدید بمنظور پاسخگوئی به بازارهای هدف · بهره‌گیری از روش‌های نوین تبلیغات، بازاریابی و ارائه بسته‌های محصولات گردشگری کشور بمنظور معرفی مزیت‌ها و محصولات گردشگری و صنایعدستی کشور · شناسائی بازارهای هدف گردشگری و صنایعدستی، تبادل تجارب، ارتقاء سطح همکاری فیمابین با تأکید بر ایجاد توازن در تبادل گردشگر · توسعه زیرساخت‌های مرتبط با گردشگری و صنایعدستی با استفاده از مشارکت حداکثری جامعه ذی‌نفعان و با اولویت فعالیتها و مناطق دارای مزیت نسبی · ایجاد شرایط حقوقی ـ مدیریتی و اقتصادی مناسب برای تعامل سازنده میراث فرهنگی وطبیعی با حیات جاری جامعه به منظور ایجاد ارزش افزوده اقتصادی میراث‌ها بویژه در شهرها و بافت‌های تاریخی با هدف جلوگیری از تخریب آنها · اتخاذ تدابیر لازم به منظور ایفای نقش بخش میراث فرهنگی, صنایعدستی و گردشگری در ارتقاء شاخص‌های اقتصاد ملی، اشتغال‌زایی، کاهش محرومیت مناطق محروم و افزایش سطح معیشت جوامع محلی · ایجاد زمینه‌های لازم برای کاهش اتکاء بخش به منابع مالی دولتی از طریق افزایش مشارکت و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی داخلی و خارجی در بخش میراث فرهنگی , صنایعدستی و گردشگری · تدوین نظام جامع حمایتی (تعرفه‌ای و غیرتعرفه‌ای) و تشویقی (مالی و غیرمالی) از فعالان در بخش میراث فرهنگی، طبیعی، صنایعدستی و گردشگری · گسترش و حمایت از گردشگری طبیعی و روستائی به منظور افزایش نشاط اجتماعی، سلامت عمومی، رونق روستا، گردش متوازن مالی و کاهش مهاجرت‌های روستایی · ایجاد نظام مدیریت داده و اطلاعات یکپارچه، بروز و کارآمد بخش با پشتیبانی سیستم اطلاعات جغرافیائی به منظور جمع‌آوری، بازخوانی، پردازش، انتقال و تبادل اطلاعات و ایجاد امکان دسترسی ذی‌نفعان و با تأکید بر ضرورت استقرار نظام حساب‌های اقماری گردشگری · ارتقاء کمی و کیفی نیروی انسانی از طریق ایجاد نظام بهینه جذب، آموزش، ارتقاء تخصص و مهارت و حمایت از نیروی انسانی شاغل در بخش میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری · توانمندسازی جوامع محلی، ساماندهی و انتظام بخشی به فعالان بخش میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری و حمایت از ایجاد و توسعه تشکل‌های غیردولتی در این بخش · ایجاد محیط حقوقی و اداری مناسب برای تحقق اهداف توسعه بخش ازطریق تدوین، اصلاح و تکمیل قوانین و مقررات, تشکیلات روش‌ها و استانداردها · بهینه‌سازی ساختار مدیریتی به منظور اثربخشی حاکمیت از طریق کاهش تصدی‌گری و تمرکز دولت در حوزه سیاست‌گذاری، هدایت، حمایت و نظارت و همچنین ارتقاء نقش و سهم بخش غیردولتی در بخش میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری · ایجاد نظام مدیریت بروز و کارآمد مدیریت و کنترل پروژه به منظور هدایت، پایش و ارزیابی مستمر فعالیت‌های بخش میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری · بکارگیری اصول و سازوکارهای ارزیابی محیطی راهبردی در توسعه بخش به منظور تحقق مفاد سند چشم‌انداز بخش میراٍث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری · تبیین و نهادینه کردن معیارهای اخلاق حرفه‌ای در فعالیت‌های مرتبط با بخش از جمله کد اخلاق گردشگری برای ارتقاء سطح سلامت بخش میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری و انطباق آن با معیارها و ارزش های ملی ـ اسلامی · صیانت از میراث طبیعی و تنوع زیستی و تنوع منظر کشور و تعمیق رابطه مردم با طبیعت از طریق توسعه پایدار طبیعت‌گردی · شناسائی، معرفی و حمایت از گنجینه‌های زنده بشری، مشاهیر و مفاخر فرهنگ و هنر و حوزه تمدنی ایران مسائل اساسی دستگاه و راهبردهای اصلی: با توجه به مطالب پیش گفته مسائل اساسی سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری و راهبردهای متناظر با آن به شرح ذیل می‌باشد: · افزایش سهم درآمدهای گردشگری در GDP کشور که راهبرد در نظر گرفته شده برای آن ارتقاء فعالیت های بازاریابی و تبلیغات برای جذب توریسم و توسعه تسهیلات جهت رفاه گردشگران شامل تسهیل ورود و خروج گردشگر، آسان‌سازی انجام عملیات مالی و گسترش تبلیغات و اطلاع‌رسانی منطقه‌ای و موضوعی. · توسعه تعاملات بین‌المللی جهت تحکیم روابط سیاسی و اجتماعی و تقویت تعاملات فرهنگی که با شرکت در رویدادهای بین‌المللی و میزبانی این رویدادها امکان‌پذیر است. · توزیع متوازن سفر برای گردشگران داخلی در فصول مختلف سال در کلیه استان‌ها که راهبرد آن را می‌توان افزایش سهم سفر در سبد هزینه خانوار و ارزان‌سازی سفر در نظر گرفت. · توزیع و تخصیص بهینه و عادلانه منابع که با بازنگری در نحوه توزیع اعتبارات به استان‌ها و پروژه‌ها، امکان‌پذیر است. · ارائه راهکارها و سیاست‌های اجرایی به منظور رفع مشکلات و موانع سرمایه‌گذاری که راهکار درنـظر گرفته شـده برای آن افزایـش راندمان و کـارایی ادارات کـل استانی است. · در بخش صنایعدستی، تقویت و پشتیبانی زمینه‌های اقتصادی صنایع جانبی و مرتبط با حوزه صنایعدستی که توسعه و تسهیل فعالیتها و مبادلات تجاری در حوزه صنایعدستی راهکاری بهینه برای این مسئله است. · افزایش تولید ملی و ارتقاء ارزآوری به کشور که با تقویت و ساماندهی امور تولید، بازاریابی، فروش و صادرات به منظور افزایش توان رقابتی و حضور مؤثر در بازارهای داخلی و خارجی امکان‌پذیر و لازمه آن کمک به استانداردسازی صنایعدستی و ارائه حمایت جهت توسعه و تقویت امور تبلیغات، بازاریابی و فروش است. · توسعه جوامع محلی و روستایی با انجام حمایت جهت ایجاد و تقویت اشتغال آنان در زمینه صنایع دستی · توسعه، تشویق و ترغیب سرمایه‌گذاری و فعالیت در حوزه صنایع ملی دارای بازدهی اقتصادی که لازمه آن انجام حمایت‌های مؤثر جهت ایجاد، نوسازی و توسعه واحدهای تولیدی و تجاری صنایعدستی است. · احیاء و حفظ آثار هنری رو به زوال و فراموش شده ملی، که با حمایت از حقوق مالکیت معنوی، میراث مادی، نوآوری‌ها و خالقان آثار در حوزه صنایعدستی و احیاء رشته‌های رو به زوال و منسوخ شده از طریق ایجاد مرکز اسناد و بانک اطلاعاتی صنایعدستی و ثبت آثار هنری و حمایت از خالقان آن و احیاء رشته‌های رو به زوال و منسوخ شده امکان‌پذیر است. · افزایش درآمدهای ریالی و ارزی و ارتقاء تولید ناخالص ملی و صادرات غیرنفتی که از طریق ایجاد و تقویت ارتباط با مجامع و سازمان‌های بین‌المللی مرتبط از قبیل یونسکو، آیسسکو و ... با توسعه کیفی رویدادهای علمی، فرهنگی، ملی و بین‌المللی در زمینه صنایعدستی و افزایش بهره‌وری و ارتقاء سطح کمی و کیفی محصولات تولیدی کشور امکان‌پذیر است. · ایجاد انگیزه در نسل جوان به فراگیری و ترویج رشته‌های متنوع و اصیل صنایعدستی، به منظور شناسایی، تقویت و پرورش استعداد خلاق هنرمندان و صنعتگران صنایعدستی و فراهم نمودن محیط مناسب به منظور بروز تفکر خلاق در هنرمندان و صنعتگران صنایعدستی با ایجاد و تأسیس مراکز آموزشی، تولیدی جهت آموزش عمومی و تخصصی صنایعدستی. به منظور اجرایی کردن اهداف مندرج در سند چشم‌انداز، سیاست‌ها و قانون برنامه پنجساله پنجم در حوزه میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری ، بسته اجرایی سازمان با رویکرد مسئله محوری شامل سه بسته اجرایی فرعی به شرح زیر می‌باشد: ۱ـ گردشگری ۲ـ میراث فرهنگی ۳ـ صنایع دستی برنامه‌های عملیاتی ذیل هریک از بسته‌های اجرایی فرعی در جداول پیوست آمده است.