نظریه‌های مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضائیه
ماده 88 که اعلام داشته اطفال و نوجوان در صورت ارتکاب جرم تعزیری چنانچه سن آنها 9 تا 15 سال تمام شمسی باشد دادگاه یکی از تصمیمات مندرج در ماده 88 را در نظر می‌‌گیرد، با تبصره 2 ماده 88 که اعلام داشته هر گاه نابالغ مرتکب یکی از جرایم تعزیری یا حدی یا قصاص را انجام دهد در صورتیکه 12 سال قمری داشته باشد، به یکی از اقدامات ماده 88 محکوم میشود. حال ابهامات ماده جهت رفع ابهام اعلام می‌‌گردد: اولاً بین ماده 88 که سن مسئولیت کیفری را 9 تا 15 سال شمسی اعلام داشته با تبصره 2 آن که سن مسئولیت کیفری را 12تا 15 سال قمری داشته تعارض وجود دارد؟ ثانیاً آیا قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 برای نابالغ مسئولیت کیفری قائل شده است یا خیر؟ ثالثاً تبصره 2 ماده 88 ناظر به نابالغ پسر است یا دختر؟ اگر شامل نابالغ پسر بدانیم و با التفات به اینکه ماه قمری ده روز کمتر از سال شمسی می‌‌باشد (دوازده سال قمری معادل یازده سال و هشت ماه شمسی بوده) که حکایت از آن دارد که سن مسئولیت کیفری برای نابالغ پسر 11 سال و اندی می‌‌باشد که این با ماده 88 که سن مسئولیت کیفری را 9 تا 15 سال شمسی و ماده 147 قانون مجازات که سن بلوغ را 9 تا 15 سال قمری اعلام داشته تعارض دارد. جمع این مواد چگونه خواهد بود؟ رابعاً آیا سن مسئولیت کیفری با سن بلوغ متفاوت است؟ چنانچه متفاوت نباشد جمع ماده 88 با ماده 147 چگونه امکان پذیر است؟
پاسخاوّلاً- ماده 88 قانون مجازات اسلامی 1392 در مقام بیان سن مسئوولیت کیفری نیست و با مقررات «تبصره2» این ماده تعارضی ندارد، آنچه در ماده 88 قانون مذکور آمده راجع به «جرایم تعزیری» اطفال و نوجوانان است که سن آنها در زمان ارتکاب جرم، نه تا پانزده سال تمام شمسی است و آنچه در تبصره2 این ماده آمده راجع به جرایم موجب حد یا قصاص نابالغ است که حسب مورد مشمول اقدامات تأمینی وتربیتی بندهای ماده 88 قانون مذکور است. ثانیاً- با توجّه به صراحت مواد 146 و 147 قانون مجازات اسلامی 1392، افراد نابالغ مسئوولیت کیفری ندارند. ثالثاً - صدر تبصره ماده 88 قانون مجازات اسلامی 1392 با توجّه به ماده 147 همین قانون فقط ناظر به پسران نابالغ 12 تا 15 سال قمری است، چون دختر بیش از 9 سال، بالغ محسوب میشود، لکن ذیل تبصره، شامل دخترانی که به سن بلوغ نرسیده‌اند و نیز پسرانی که کمتر از 12 سال دارند و مرتکب یکی از جرایم موجب حد یا قصاص میشوند، است. رابعاً- سن مسئوولیت کیفری، همان سن بلوغ است که در ماده 147 قانون مجازات اسلامی1392 ذکر شده است و آنچه در ماده 88 قانون مذکور آمده با توجّه به ماده 148 این قانون، از باب اقدام تأمینی و تربیتی است.