نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضائیه
همچنانکه درماده291 قانون آیین دادرسی کیفری آمده است بیماری محکومعلیه موجب توقف اجرای مجازات حبس نمیشود مگر اینکه به تشخیص دادگاه اجرای حکم موجب شدت بیماری و تأخیر در بهبودی محکومعلیه باشد که در اینصورت دادگاه با تشخیص پزشک قانونی یا پزشک معتمد و اخذ تأمین متناسب اجازه معالجه در خارج از زندان را صادر مینماید بنابراین الف - درصورتی که محرز گردد محکومعلیه با اقداماتی همچون ورزش متناسب، استفاده از دارو، میتواند قدرت تحمل حبس خود را حفظ نماید و یا مانع تأخیر در بهبودی بیماری خویش گردد لیکن وی اقدامات پیشگیرانه را انجام نمیدهد تا از مزایای قانونی یاد شده بهرهمند گردد آیا دادگاه میتواند درچنین مواردی ازصدور دستور معالجه در خارج از زندان امتناع کند؟ ب - به موجب گزارش پزشکی قانونی در موارد متعددی ملاحظه میشود که بیماری موضوع قانون فوقالذکر به علت عوارض ناشی از کهولت سن حادث شده است و در صورت صدور اجازه تجویز معالجه درخارج از زندان محکومعلیه گرچه در خارج از زندان حضور خواهد داشت لیکن تا پایان عمر قادر به معالجه خود نخواهد بود آیا در این موارد نیز دادگاه مکلف به صدور حکم توقف اجرای حکم میباشد؟ ج - دربرخی از موارد ملاحظه میشود علیرغم آنکه دادگاه به موجب قانون حکم به توقف اجرای حکم حبس صادرنموده است لیکن متهم به هردلیلی در خارج از زندان اقدام به معالجه خود نمیکند و یا آنکه بیماری وی اصولاً قابل معالجه نیست در این موارد آیا دادگاه میتواند دستور سابق را لغو و محکومعلیه را مجدداً به زندان معرفی نماید؟ د - اگرمجازات محکومعلیه تحمل حبس ابد باشد آیا وی میتواند از مزایای قانون بهرهمند شود و یا آنکه قانون یاد شده منصرف به محکومین غیر حبس ابد است؟
پاسخالف و ب: آنچه معیار در اجازه به زندانی جهت معالجه در خارج از زندان است، طبق صریح ماده 291 قانون آیین دادرسی دادگاه‌ها در امور کیفری مصوب 1378، این است که ادامه حبس موجب شدت بیماری و تأخیر در بهبودی محکومٌ‌علیه باشد و استعلام از پزشک نیز بر همین اساس خواهد بود و قابل علاج بودن یا نبودن بیماری ملاک در اعمال ماده مرقوم نیست، زیرا چه بسا در یک بیماری غیرقابل علاج هم با درمان کامل در خارج از محیط زندان از پیشرفت بیماری جلوگیری و بر مدت عمر بیمار افزوده شود، در حالی که ادامه حبس و عدم اعمال مقررات ماده 291 قانون مرقوم به فوت زودهنگام زندانی منجر شود به هر حال تشخیص دادگاه صادرکننده حکم در احراز مراتب بالا ملاک اعمال مقررات یاد شده است. ج: در فرضی که محکومٌ‌علیه در خارج از زندان اقدام به معالجه خود نمیکند، لغو اجازه معالجه در خارج از زندان و در نتیجه بازگرداندن وی به زندان جهت معالجه در زندان یا بیمارستان تحت نظر ضابطین دادگستری با منع قانونی مواجه نیست. د: واژه حبس مقرر در ماده 291 قانون یاد شده مطلق است و شامل محکومین به حبس ابد نیز میشود.