اتقان آرای قضایی با بهره گیری از فناوری‌های نوین/استفاده از ابزار هوشمند در پرونده شخصیت متهمان

خبرگزاری میزان_ سند تحول قضایی یکی از مهم ترین،به روز ترین و متعالی ترین سندهای کشور است که زمینه دسترسی بیشتر مردم به عدالت را فراهم می سازد. این سند که با بهره گیری از دیدگاه و نظر متخصصان و صاحبنظران نگاشته شده بر مبنای اصول قانون اساسی، سیاست‌های کلی نظام و بیانات رهبر معظم انقلاب استوار شده است.

استفاده از فناوری‌های هوشمند و نوین در فرآیند صدور آراء و تصمیمات قضایی یکی از راهبردهایی است که در رسیدگی به تظلمات، تعدیات، دعاوی و رفع خصومات در سند تحول قضایی مورد توجه قرار گرفته است.”دستیار هوشمند قضایی” که با بهره گیری از فناوری‌های نوین راه اندازی شده است با هدف دسترسی یکپارچه قضات به اطلاعات در فرآیند رسیدگی ایجاد شده است. در دستیار هوشمند قضایی که از برنامه های میان مدت سند تحول قضایی است ابزار های های مختلفی ساخته شده است که نقش مهمی در رسیدگی به پرونده ها، جلوگیری از اطاله دادرسی و متقن بودن آرای قضایی دارد.

یکی از این ابزارها، پرونده شخصیت متهم است. داشتن اطلاعات جامع و کامل و شناخت ابعاد شخصیتی ،وضعیت فردی، خانوادگی و اجتماعی متهم به ویژه نوجوانان در فرآیند دادرسی بسیار مهم است. به اعتقاد متخصصان این حوزه پرونده شخصیت متهم یکی از نوآوری های قانون آیین دادرسی کیفری است که در برخی از جرایم تشکیل می شود که یکی از اهداف آن شناخت بیشتر متهم به خصوص وضعیت اجتماعی،شخصیتی، اقتصادی و روانی وی است.

باتوجه به مواد ۲۰۳ و ۲۸۶ قانون آیین دادرسی کیفری وبا هدف شناخت ابعاد شخصیتی و وضعیت فردی، خانوادگی و اجتماعی متهمان به ویژه اطفال و نوجوانان و کاربرد اطلاعات شخصیتی آنان در فرایند رسیدگی قضایی اعم از تحقیقات مقدماتی،دادرسی، صدور و اجرای حکم و تاثیر آن بر اتخاذ تصمیمات قضایی و اجرای عدالت کیفری پرونده شخصیت متهم ایجاد می شود.

باید مورد تاکید قرار داد پرونده شخصیت متهم در خصوص متهمان به ارتکاب جرایم دارای مجازات قانونی سلب حیات، قطع عضو و حبس ابد،متهمان به ارتکاب جرایم تعزیری درجه ۴ و بالاتر ،متهمان به ارتکاب جنایات عمدی و همچنین اطفال و نوجوانان متهم به ارتکاب جرایم تعزیری درجه ۶ و بالاتر تشکیل می شود.پرونده شخصیت متهم در مرحله تحقیقات مقدماتی توسط واحد مددکاری اجتماعی حداکثر ظرف بیست روزو در پرونده های زندانی دار حداکثر ظرف ۱۰ روز تشکیل و در سامانه درج می شود.

هدف از تشکیل پرونده شخصیت آن است که تصمیم مناسب قضایی در کنار پرونده قضایی متهم صادر شود ‌قضات نیز با در نظر گرفتن پرونده شخصیت متهم که پرونده اصلی پیوست است اقدام به اتخاذ تصمیم در مراحل مختلف مانند قرارهای ترک تعقیب، تعلیق تعقیب، بایگانی کردن پرونده، ارجاع به میانجیگری؛ همچنین قرارهای تامین کیفری و نظارت قضایی مطابق با قانون داشتن اطلاعات جامع و کامل و شناخت ابعاد شخصیتی ،وضعیت فردی، خانوادگی و اجتماعی متهم به ویژه نوجوانان در فرآیند دادرسی بسیار مهم است. دادرسی کیفری که باید متناسب با سابقه متهم، وضعیت روحی و جسمی، سن، شغل، شخصیت و حیثیت او متناسب باشد؛ همچنین صدور حکم و تعیین نوع مجازات به خصوص تعیین مجازات و اقدامات تامینی و تربیتی متناسب برای اطفال و نوجوانان؛استفاده از مقررات تخفیف مجازات؛ همچنین اعمال و متناسب سازی مجازات جایگزین حبس و استفاده از نهادهای ارفاقی مانند تعویق صدور حکم،تعلیق اجرای مجازات، صدور حکم آزادی مشروط نظام نیمه آزادی می کنند.

باید مورد تاکید قرار داد محتویات پرونده شخصیت محرمانه است و افشای محتویات آن جز توسط متهم موضوع پرونده ممنوع است. اگر متهم یا وکیل وی نیز به محتویات محتوای پرونده شخصیت اعتراضی داشته باشد از تاریخ اطلاع دو روز فرصت دارند تا اعتراض خود را مستند به مدارک و شواهد به صورت کتبی به مقام قضایی اعلام کنند و واحد مددکاری موظف است ظرف پنج روز نسبت به بررسی موارد اعتراض و تنظیم گزارش نهایی اقدام کنند.

بر همین اساس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه سامانه متناسب با تشکیل پرونده شخصیت، بانک اطلاعاتی و سامانه ارتباطی مشتمل بر امکان تبادل اطلاعات بین مراجع قضایی و واحد مددکاری و مراجع دولتی و عمومی مرتبط را فراهم کرد.

همچنین فهرست خدمات عمومی را طراحی و در واحد مددکاری اجتماعی راه اندازی کرد .حالا آنطور که محمد کاظمی فرد رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه می گوید تعداد استفاده از این سامانه رشد چشمگیری داشته است.

محمد کاظمی فرد در گفت‌وگو با میزان با بیان اینکه یکی از چالشهای فرآیند رسیدگی که در سند تحول قضایی به آن اشاره شده است و در بیانات مقام معظم رهبری در هفته قوه قضاییه آمده است غیرمتقن بودن برخی از آراء و تصمیمات قضایی است گفت: یکی از راهبرد سند تحول قضایی برای حل آن استفاده از فناوری­های نوین و هوشمند در فرایند صدور آرا و تصمیمات قضایی از طریق دستیار هوشمند قاضی است.

رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات با تاکید بر اینکه این مرکز تاکنون ابزار گفتار به متن و سابقه یابی خودکار و سامانه هوشمند استعلامات مالی را جهت تسهیل صدور تصمیمات قضایی و به عنوان دستیار هوشمند قاضی در اختیار قضات قرار داده است گفت:یکی دیگر از این ابزارها که مورد تاکید سند تحول قضایی و مـواد ۲۰۳ و ۲۸۶ قانـون آییـن دادرسـی کیفـری است، پرونده شخصیت متهم است. استفاده موثر از این ابزار در سامانه مدیریت پرونده قضایی از اواخر سال گذشته انجام شده است.

استفاده از ابزارهای هوشمند در بیش از ۶ هزار پرونده شخصیت

محمد کاظمی فرد ادامه داد: این پرونده برای دریافت اطلاعات و شـناخت ابعـاد شـخصیتی و وضعیـت فـردی، خانوادگـی و اجتماعـی متهمـان، به ویـژه نوجوانـان و استفاده از آن در فراینـد رسـیدگی قضایـی اعـم از تحقیقـات مقدماتـی، دادرسـی، صـدور و اجـرای حکـم و اتخـاذ تصمیمـات قضایـی استفاده می شود. در این ابزار امکان ارتباط دادستان با واحد مددکاری اجتماعی، پزشکی قانونی فراهم شده است.

رئیس مرکز آمار وفناوری اطلاعات قوه قضاییه با بیان اينکه از ابتدای سال تا پایان شهریور ماه در بیش از ۶ هزار و ۶۰۰ پرونده شخصیت از این ابزار استفاده شده است، گفت:در اختیار داشتن به تصمیم قضایی مناسب کمک می کند همچنین می توان از داده و اطلاعات آن در موارد پیشگیری از وقوع جرم استفاده کرد.