ارث نوه از پدربزرگ و مادربزرگ

خبرگزاری میزان – در حقوق کشور ما، به تبعیت از شرع اسلام، بعد از فوت شخص، دارایی به جا مانده از وی، به برخی از خویشاوندان نسبی و همسر او، به عنوان خویشاوند سببی، به ارث رسیده و مطابق احکام و قواعد ارث، میان آنها تقسیم می‌شود.

از جمله خویشاوندان نسبی که بعد از فوت فرد، ممکن است زنده و در قید حیات بوده و مساله ارث بردن او مطرح گردد، نوه می‌باشد.

بنابراین، لازم است تا به این سوال پاسخ داده شود که آیا نوه از اجداد خود ارث می‌برد یا خیر و در صورت ارث بردن، ارثیه پدربزرگ بعد از فوت پدر یا مادر و همچنین، ارثیه مادر بزرگ، چگونه میان نوادگان تقسیم می‌گردد. چرا که در صورت مثبت بودن پاسخ این سوال، با تعیین سهم الارث برای نوه، در میزان سهم سایر وراث، تغییرات قابل توجهی اعمال خواهد شد.

آیا نوه از پدربزرگ و مادربزرگ ارث می‌برد؟

مطابق قانون مدنی کشور ما که عمدتا، برگرفته از مقررات شرع اسلام می‌باشد، بعد از فوت شخص، دارایی به جا مانده از وی، به برخی از خویشاوندان نسبی و اقوام سببی او، به ارث رسیده و میان آنها تقسیم می‌گردد.

در میان خویشان سببی، تنها، زن و شوهر فرد، از ارث او بهره مند شده و اقوام نسبی که از فرد ارث می‌برند نیز در قالب طبقات و درجات سه گانه ارث، در قانون مدنی معرفی و تعیین شده و غیر از این اشخاص، هیچ شخص دیگری، جز در موارد استثنایی، حق ارث بردن از دارایی متوفی را نخواهد داشت.

بیشتر بخوانید:

مستثنیات دین شامل چه اموالی است؟

مطابق ماده ۸۶۲ قانون مدنی، خویشاوندان نسبی، یعنی افرادی که به واسطه خون و تولد، با متوفی رابطه خویشاوندی پیدا کرده و از او ارث می‌برند، به سه طبقه تقسیم شده‌اند که در داخل هر طبقه نیز بر اساس میزان نزدیکی و دوری به متوفی، درجاتی وجود دارد. این طبقات و درجات ارث، عبارتند از:

طبقه اول: پدر، مادر، فرزندان و فرزندان فرزندان متوفی، هر چقدر که پایین روند.

طبقه دوم: اجداد و برادران و خواهران متوفی و فرزندان آنها.

طبقه سوم: عموها، عمه‌ها، خاله‌ها و دایی‌های متوفی و فرزندان آنها.

به موجب قانون مدنی، فرزندان فرزندان متوفی که در واقع، همان نوه‌های پدربزرگ و مادربزرگ فوت شده بوده، از مورث خود ارث برده و از ترکه وی بهره مند می‌شوند.

با این وجود، باید به این نکته توجه داشت که وجود نوه‌ها در طبقه اول ارث، به این معنا نیست که آنها تحت هر شرایطی، از پدربزرگ و مادربزرگ خود ارث می‌برند. بلکه، برای ارث بردن، لازم است تا در لحظه فوت اجداد، فرزند یا فرزندانی برای آنها موجود نبوده و به عبارت دیگر، در لحظه فوت، فرزند مستقیم متوفی، در قید حیات نباشد.

بنابراین، ارثیه پدربزرگ بعد از فوت پدر یا مادر و همچنین، ارثیه مادر بزرگ، تنها در صورتی به نوه می‌رسد که فوت پدر یا مادر، قبل از فوت پدربزرگ یا مادربزرگ اتفاق افتاده و در صورتی که در لحظه فوت اجداد، حتی یکی از فرزندان آنها زنده باشد، نوبت به ارث بردن نوه یا نوه‌ها نخواهد رسد، ولو اینکه تعداد نوه‌ها بسیار زیاد باشد.

این سیستم در حقوق کشور ما، تحت عنوان قائم مقامی شناخته می‌شود. با این توضیح که در صورتی که برای متوفی، خویشاوندان نسبی، در درجه نزدیک‌تر نباشد، خویشاوندانی که در درجه دورتر قرار داشته، جایگزین خویشاوند نزدیک‌تر شده و ترکه را به ارث می‌برند. در طبقه دوم و سوم ارث نیز در صورتی که برای متوفی، برادر یا خواهر یا عمو، دایی یا عمه و خاله نباشد، فرزندان آنها قائم مقام پدر یا مادر خود شده و ارث می‌برند.

شرایط عمومی ارث بردن نوه از پدربزرگ و مادربزرگ

برای اینکه ارثیه پدربزرگ بعد از فوت پدر یا مادر و همچنین، ارثیه مادربزرگ، به نوه‌ها برسد، لازم است تا شرایط عمومی ارث، در اینجا نیز وجود داشته باشد. این شرایط، مطابق مقررات قانون مدنی، شامل موارد زیر می‌باشند:

پدربزرگ یا مادربزرگ، فوت کرده باشند. چرا که ارث، در حقوق کشور ما، صرفا با فوت فرد، محقق می‌شود.

نوه، به عنوان وارث، باید در لحظه فوت اجداد خود، زنده باشد.

نوه، محروم از ارث نبوده و در اصطلاح، موانع ارث وجود نداشته باشد. به عنوان مثال، در صورتی که نوه، پدربزرگ یا مادربزرگ خود را به طور عمدی به قتل رسانده یا اینکه پدربزرگ و مادربزرگ، مسلمان بوده، اما نوه، کافر باشد، نوه از اجداد خود ارث نخواهد برد.

شرایط اختصاصی ارث بردن نوه از پدربزرگ و مادربزرگ

شرایط اختصاصی ارث بردن نوه از اجداد خود، همانند شرایط عمومی آن، در قانون مدنی، مشخص شده است. بر اساس این قانون، برای اینکه ارثیه پدربزرگ بعد از فوت پدر یا مادر و همچنین، ارثیه مادربزرگ، به نوه‌ها برسد، لازم است تا شرایط زیر وجود داشته باشد:

در لحظه فوت اجداد، فرزند مستقیمی برای آنها وجود نداشته و فرزند یا فرزندان مستقیم آنها، در قید حیات نباشند. بنابراین، به عنوان مثال، در صورتی که پدربزرگ یا مادربزرگ فوت کرده و در لحظه فوت آنها، دختر آنها در قید باشد، حتی در صورتی که تعداد نوه‌های پسری آنها، ۲۰ نفر هم باشد، هیچ یک از نوه‌ها از اجداد ارث نمی‌برند.

به علاوه، در میان نوه‌ها نیز نوه‌ای که نزدیک‌تر به پدربزرگ یا مادربزرگ باشد، مانع از ارث بردن سایر نوه‌ها می‌شود. بنابراین، اگر فردی فوت کرده و یک فرزند فرزند (نوه) داشته باشد، فرزند فرزند فرزند (نتیجه) ارث نخواهد برد.