دعوی خلع ید و ارکان آن

خبرگزاری میزان – یکی از حقوقی که افراد در زندگی خود برای آن ارزش زیادی قائلند، حق مالکیت نسبت به اموالشان است که توقع دارند همه به آن احترام بگذارند و مالکیت شان را محترم بشمارند. اما بسیار پیش می‌آید که گاهی دیگران این حقوق را زیر پا می‌گذارند و آن را خدشه دار می‌کنند.

قانون برای این دسته از افراد مقررات قانونی در نظر گرفته است و ضمن آن مقررات به افرادی که حقوقشان تحت عناوینی خدشه دار شده است، حق داده تا در مراجع قانونی، اقدام به احقاق حق خود از طریق اقامه دعاوی مانند تخلیه، تصرف عدوانی و خلع ید نمایند. نکته‌ای که لازم است که مورد توجه قرار گیرد، آن است که این دعاوی هر کدام ارکان و شرایط خاص خود را داشته و اقامه اشتباه هر یک از آن‌ها به جای یکدیگر، می‌تواند به شکست در دعوا منتهی شود.

دعوای خلع ید متفاوت از دعوای تخلیه می‌باشد؛ زیرا دعوای تخلیه، دعوایی است که موجر علیه مستاجر طرح کرده و به استناد اینکه مدت اجاره تمام شده یا یکی از شرایط فسخ اجاره وجود داشته، از دادگاه اخراج مستاجر را از ملک استیجاری درخواست می‌کند.

دعوای خلع ید با دعوای تصرف عدوانی نیز تفاوت دارد؛ در دعوای خلع ید، شخصی که لزوما مالک ملک بوده، از دادگاه درخواست می‌کند تا حکم بر رفع تصرف علیه متجاوز را صادر نموده و تصرف مال مالک را به خودش برگرداند. اما در دعوای تصرف عدوانی، خواهان دعوا متصرف سابق ملک است که ممکن است صرفا بر آن تصرف داشته و هیچ مالکیتی بر آن ملک نداشته باشد. به این ترتیب، متصرف سابق ملک، دعوایی را علیه متصرف کنونی مال غیرمنقول که مال را به زور از تصرف او خارج کرده، اقامه نموده و رفع تصرف او را از دادگاه درخواست می‌کند.

ارکان دعوی خلع ید

هنگامی که دعوای حقوقی در دادگاه حقوقی مطرح می‌گردد، لازم است تا ارکان آن دعوا قانونا وجود داشته تا دادگاه بر اساس در خواست خواهان و با احراز شرایط قانونی، اقدام به صدور رای نماید. برای اقامه دعوی خلع ید نیز باید ارکانی وجود داشته باشد تا دادگاه رای به خلع ید صادر نماید. به عبارت دیگر، برای اینکه دعوایی، خلع ید محسوب شود باید شرایط زیر را داشته باشد که به آن‌ها ارکان دعوی خلع ید می‌گویند. ارکان دعوی خلع ید از قرار زیر هستند:

۱غیر منقول بودن مال

دعوی خلع ید از آن جمله دعاوی است که تنها در مورد اموال غیر منقول مطرح می‌شود یعنی تنها در صورتی که فردی مال غیر منقول دیگری را به صورت غیر قانونی تصرف کند، مالک می‌تواند در صورت وجود شرایط دیگر، تحت دعوای خلع ید، رفع تصرف را پیگیری کند.

۲استیلا بر مال توسط مدعی علیه

برای اقامه دعوی خلع ید، دومین رکن این است که کسی که علیه او شکایت شده است به مال تسلط و استیلا پیدا کرده باشد یعنی از نظر عرفی مال را تصرف کرده باشد.

۳عدوانی بودن تصرف

یعنی اینکه تصرفی که انجام شده است عدوانی و با قهر و غلبه باشد و مالک مال درباره آن رضایتی نداشته باشد.

۴مالکیت خواهان

از مهمترین ارکان دعوی خلع ید این است که کسی که قصد اقامه دعوی دارد، مالک مال باشد و بتواند این مالکیت را در دادگاه با سند رسمی مالکیت، احراز کند؛ بنابراین اگر مالک مال غیرمنقول، فاقد سند بوده یا اینکه سند وی عادی باشد، ابتدا باید با اقامه دعوای مالکیت و اخذ حکم از دادگاه، مالکیت خود را بر ملک مورد ادعا اثبات نموده و سپس با استفاده از این حکم دادگاه، برای اقامه دعوای خلع ید اقامه نماید.