نفقه فرزندان بالای ۱۸ سال

خبرگزاری میزان – در خصوص تعلق نفقه به پسر بالای ۱۸ سال، باید گفت که شرایط قانونی تعلق نفقه به فرزند پسر در قانون مدنی، به این صورت است که پرداخت کننده نفقه، توانایی مالی برای پرداخت آن را داشته و فرزند نیز، مال کافی برای تامین مخارج خود را نداشته و نتواند از طریق اشتغال به کار، معاش خود را تامین کند.

آیا به پسر بالای ۱۸ سال نفقه تعلق میگیرد

در قانون مدنی، لزوم پرداخت نفقه، در دو حالت، مورد پیش بینی قرار گرفته است. در حالت اول، مرد، موظف است که به همسر دائمی خود، نفقه بپردازد و اصولا، در همه شرایط، الزام قانونی، برای پرداخت نفقه زوجه، وجود دارد؛ مگر اینکه عدم تمکین زن از شوهر در دادگاه ثابت شود که در این شرایط، مرد، دیگر الزامی جهت پرداخت نفقه به همسر خود، نخواهد داشت.

علاوه بر این، در قانون مدنی، بحث دیگری، تحت عنوان نفقه اقارب نیز مطرح شده است که بر اساس آن، الزام به پرداخت نفقه به برخی از خویشاوندان نیز، مورد پیش بینی قرار گرفته است که بر اساس آن، نفقه فرزند نیز، باید توسط اقربا یا خویشاوندان آن‌ها، پرداخت شود. در عرف، مرسوم است که صرفا پدر را مسئول پرداخت نفقه به فرزند، تلقی می‌نمایند. با این حال، در برخی شرایط، قانون، افرادی غیر از پدر را نیز، مسئول پرداخت نفقه به فرزند، قلمداد می‌کند.

بر اساس قانون مدنی، نفقه فرزندان پسر و دختر، در درجه اول، به عهده پدر است و در صورتی که پدر، شرایط پرداخت نفقه به فرزندان را نداشته باشند، این تکلیف، به عهده جد پدری قرار می‌گیرد. در صورت فوت یا عدم توانایی مالی وی، مادر و پس از مادر، اجداد مادری، ملزم به تامین نفقه هستند. لازم به ذکر است که در قانون، عدم پرداخت نفقه به فرزند، در صورت وجود شرایط قانونی، منجر به اعمال مجازات عدم پرداخت نفقه فرزند خواهد شد.

اما سوال مهمی که در این خصوص مطرح می‌شود، این است که آیا به پسر بالای ۱۸ سال نیز، نفقه تعلق می‌گیرد؟ پاسخ به این سوال، از این جهت، مهم است که وقتی فرزند پسر، به ۱۸ سالگی می‌رسد، به سن بلوغ و رشد رسیده و از ولایت قهری پدر و جد پدری خود خارج می‌شود؛ لذا، این سوال مطرح می‌شود که آیا بعد از رسیدن فرزند پسر، به سن قانونی، باز هم پدر باید به وی نفقه بپردازد یا اینکه خود او، می‌تواند متکفل هزینه‌های خود باشد؟

در پاسخ به این سوال که آیا به پسر بالای ۱۸ سال نفقه تعلق میگیرد، باید به این نکته اشاره نماییم که شرایط قانونی تعلق نفقه به فرزندان، در قانون مدنی، به این صورت است که شخص پرداخت کننده نفقه، توانایی مالی، جهت پرداخت نفقه به فرزند را داشته باشد و از سوی دیگر، فرزندی، استحقاق دریافت نفقه دارد که مال و اموال کافی، برای تامین معاش خود نداشته و نتواند با کار کردن، نفقه و خرجی خود را به دست آورد.

بر این مبنا، می‌توان گفت که بر اساس قانون، شرایط دریافت نفقه به فرزند پسر بالای ۱۸ سال، به این صورت است که پدر یا هر شخص دیگری که وظیفه پرداخت نفقه فرزند را به عهده دارد، توانایی مالی، جهت پرداخت نفقه را داشته و پسر بالای ۱۸ سال، نتواند با کار کردن، معاش خود را تامین نماید؛ لذا، در هر مورد خاص، ممکن است اوضاع، متفاوت بوده و در مواردی، به پسر بالای ۱۸ سال نیز، نفقه تعلق گرفته و در مواردی، خیر.

قانون تعلق نفقه به پسر بالای ۱۸ سال

پرداخت نفقه به فرزند، تحت عنوان نفقه اقارب در قانون مدنی، مورد بررسی قرار گرفته و احکام مربوط به آن، ذکر گردیده است. بر اساس ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی، نفقه فرزندان پسر، به عهده پدر است. پس از فوت پدر یا عدم توانایی وی برای پرداخت نفقه به فرزند، پرداخت نفقه به ترتیب، به عهده جد پدری، مادر، اجداد و جدات مادری و جدات پدری است.

همچنین، گفتنی است که بر اساس ماده ۱۲۰۴ قانون مدنی، نفقه اقارب، عبارت است از تامین مسکن، البسه و غذا و اثاث البیت، به قدر رفع حاجت، با در نظر گرفتن درجه استطاعت مالی منفق؛ بنابراین، شخص عهده دار پرداخت نفقه به فرزند پسر، می‌بایست هزینه‌های مربوط به مسکن، خوراک، لباس و وسایل خانه را، به اندازه‌ای که نیاز‌های فرزند پسر بر طرف شود، برآورده سازد که البته در این خصوص، توانایی مالی پرداخت کننده نفقه نیز، سنجیده می‌شود.

در ارتباط با این سوال که آیا به پسر بالای ۱۸ سال نفقه تعلق میگیرد، باید به این نکته اشاره نمود که معمولا نفقه‌ای که به فرزند پسر تعلق می‌گیرد، در هر مورد خاص، ممکن است، متفاوت باشد و بسته به نیاز‌های فرزند پسر و توانایی مالی شخص پرداخت کننده نفقه، میزان نفقه متفاوتی، به فرزند پسر تعلق گیرد. معمولا، زمانی که دادخواست مطالبه نفقه به دادگاه داده می‌شود، کارشناس، مبلغ نفقه فرزند را با بررسی شرایط قانونی و شرایط مربوط به افراد، تعیین خواهد کرد؛ لذا، در پاسخ به این سوال که قانون تعلق نفقه به پسر بالای ۱۸ سال چیست، باید گفت که تعلق نفقه به پسر، در قانون مدنی، مورد تصریح قرار گرفته؛ اما، در این قانون، صرفا پرداخت نفقه به فرزندان، به صورت کلی، تحت شرایط خاصی، پیش بینی شده است که در ادامه، به این شرایط، خواهیم پرداخت. ولی، در مورد اینکه آیا به پسر بالای ۱۸ سال نفقه تعلق می‌گیرد یا خیر، حکم به خصوصی در نظر گرفته نشده و صرفا، در صورت وجود شرایط لازم، می‌توان حکم به پرداخت آن داد.

شرایط تعلق نفقه به پسر بالای ۱۸ سال

بر اساس ماده ۱۱۹۷ قانون مدنی: «شخصی، استحقاق دریافت نفقه دارد که ندار بوده و نتواند به وسیله اشتغال به شغلی، وسایل معیشت خود را فراهم سازد»؛ لذا، یکی از مهم‌ترین شرایط تعلق نفقه به پسر بالای ۱۸ سال، این است که اولا، مال و اموال کافی، برای تامین مایحتاج خود را نداشته باشد و ثانیا، نتواند به وسیله اشتغال به شغلی، معیشت خود را تامین کند. همچنین، گفتنی است که بر اساس قانون، پرداخت نفقه فرزند نامشروع، نیز الزامی است و به موجب رای وحدت رویه دیوان عالی کشور، پدر مکلف به پرداخت نفقه به فرزند خود است.

در حال حاضر، معمولا پسرانی که به سن ۱۸ سال می‌رسند، بلافاصله به خدمت سربازی اعزام می‌شوند و یا اینکه، برای ادامه تحصیل، به دانشگاه می‌روند و قادر به کار کردن نیستند. به همین دلیل، به لحاظ عرفی، مرسوم است که پسران بعد از ۱۸ سالگی نیز، قادر به تامین مایحتاج خود نخواهند بود؛ لذا، معمولا تا پایان اتمام دوره تحصیلی، به فرزند پسر بالای ۱۸ سال نیز، نفقه تعلق می‌گیرد و پدر، پدر بزرگ یا مادر، ملزم به تامین نفقه پسر بالاتر از ۱۸ سال خواهند بود؛ مگر اینکه درآمدی داشته باشد.

علاوه بر این، بر اساس ماده ۱۱۹۸ قانون مدنی: «کسی، ملزم به پرداخت نفقه به فرزند است که تمکن مالی، جهت پرداخت نفقه داشته و بتواند نفقه بدهد، بدون اینکه از این حیث، در وضعیت معیشت خودش، دچار مضایقه گردد. برای تشخیص تمکن مالی پرداخت کننده نفقه، باید کلیه تعهدات و وضع زندگی شخصی او در جامعه، در نظر گرفته شود.» بر این اساس، پدر یا هر شخص دیگری که ملزم به پرداخت نفقه به پسر بالای ۱۸ سال است، می‌بایست به لحاظ مالی، قادر به پرداخت نفقه باشد؛ مثلا در زمان مطالبه نفقه فرزند از پدربزرگ، باید این شرایط، لحاظ شود؛ لذا، اگر شخص عهده دار پرداخت نفقه به پسر بالای ۱۸ سال، فقیر بوده یا پرداخت نفقه به پسر، منجر به سختی و در مضیقه قرار گرفتن خود وی شود، الزامی به پرداخت نفقه نخواهد داشت. این موضوع، از این جهت، حایز اهمیت است که ضمانت اجرای عدم پرداخت نفقه به فرزندان، صرفا در مورد کسانی، قابل اعمال است که با وجود تمکن مالی، نفقه فرزندان خود را پرداخت نکرده باشند.

در همین ارتباط، باید به این نکته نیز اشاره کرد که اگر دادگاه، حکم به پرداخت نفقه به فرزند پسر بالای ۱۸ سال را صادر نماید، معمولا توانایی مالی پرداخت کننده نفقه و میزان نیاز فرزند پسر بالای ۱۸ سال را لحاظ می‌کند. اما، در صورتی که میزان پرداخت نفقه، کم بوده و یا اینکه پرداخت آن توسط منفق، دشوار باشد، می‌توان از دادگاه، تقاضای تعدیل نفقه فرزند را داشت که دادگاه، مجددا با لحاظ شرایط و قانون، میزان نفقه فرزند پسر بالای ۱۸ سال را تعیین خواهد کرد.

همچنین، در پاسخ به این سوال که مطالبه نفقه فرزند چگونه است، باید گفت که اگر فرزند پسر، زیر سن قانونی یعنی ۱۸ سال تمام باشد، مادر می‌تواند به نمایندگی از وی، در دادگاه، دعوی مطالبه نفقه مطرح نماید. اما از این جهت که پسران بالای ۱۸ سال، به سن قانونی، برای اقامه دعوی رسیده اند، برای طرح دادخواست مطالبه نفقه در مراجع قضایی، می‌بایست، شخصا اقدام نموده و دادخواست بدهند.