شرایط محاسبه مهریه همسر دوم

یکی از موضوعات و شروط محوری که حین عقد ازدواج چه از نوع موقت و چه دائم مطرح می‌شود، تعیین مهریه یا صداق برای زوجه است. مهریه در واقع مالی است که حین عقد ازدواج شوهر، پرداخت آن را بر عهده می‌گیرد و قبول می‌کند هر زمان که زن مهریه اش را مطالبه کرد، به او بپردازد. در این خصوص هم اختلافی میان ازدواج دائم و صیغه وجود ندارد.

حتی تفاوتی نمی‌کند که مهریه متعلق به همسر اول بوده و یا همسر دوم مرد؛ چرا که در هر صورت، مرد پرداخت مهریه را قبول کرده است. با این وجود، این سوال که تکلیف مهریه زن دوم چیست، به صورت متعدد پرسیده می‌شود. به عبارت دیگر، آیا مهریه زن اول بر مهریه همسر دوم ارجحیت دارد؟

شاید علت این سوال این باشد که در عرف این تصور وجود دارد که با وجود همسر اول، زن دوم از حق مهریه خود محروم می‌شود. به ویژه آن که معمولا زن دوم با عقد موقت یا صیغه به زوجیت مرد در آمده و نوعی رابطه پنهانی شکل گرفته است. علاوه بر این، تعلق مهریه به زن دوم در صورتی که طلاق گرفته شود و یا اینکه شوهر فوت کرده باشد به چه صورت است و آیا در صورت فوت شوهر و یا طلاق، باز هم به همسر دوم مهریه‌ای تعلق می‌گیرد؟

به همین مناسبت، در این مقاله قصد داریم به این سوالات پاسخ دهیم که آیا به زن دوم مهریه تعلق می‌گیرد؟ مطالبه مهریه زن دوم به چه صورت است و چه شرایطی دارد؟ تکلیف مهریه زن دوم بعد از فوت شوهر چیست؟ آیا بعد از طلاق هم به زن دوم صداق یا مهریه تعلق می‌گیرد؟ آیا پرداخت مهریه همسر اول بر مهریه همسر دوم اولویت دارد؟ در انتها نیز به این سوال پاسخ می‌دهیم که نحوه مطالبه مهریه توسط همسر دوم به چه صورت است؟

آیا به زن دوم مهریه تعلق می‌گیرد

مرسوم است که در هنگام عقد ازدواج، طرفین پرداخت مبلغی از طرف مرد به زن را تحت عنوان مهریه شرط می‌کنند که به لحاظ شرعی و قانونی مرد مکلف است هر زمان که زن اراده کند، آن را به وی بپردازد. این حکم کلی در ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی ذکر شده است که بر اساس آن، به محض عقد، زن مالک مهریه خود می‌شود و می‌تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن انجام بدهد و یا حتی اقدام به بخشیدن مهریه کند؛ بنابراین، تفاوتی ندارد که زن، همسر اول مرد باشد یا همسر دوم وی. چرا که طبق قانون مدنی هر زمان که زن به ازدواج مردی در آمده باشد و برای وی حین عقد نکاح، مهریه‌ای تعیین شده باشد، می‌تواند آن را مطالبه کند. پس در می‌یابیم که مهریه به زن دوم تعلق می‌گیرد و از این لحاظ تفاوتی با همسر اول ندارد.

این ابهام که آیا به زن دوم مهریه تعلق می‌گیرد، شاید از این جهت به وجود آمده باشد که معمولا زن دوم به صورت عقد موقت یا صیغه به زوجیت شوهر در آمده است. ولی این موضوع نیز تفاوتی در تعلق صداق به زن دوم ایجاد نخواهد کرد. چرا که یکی از شروط لازم برای صحت عقد موقت یا صیغه آن است که مهریه زن به همراه مدت عقد موقت تعیین شده و مشخص باشد و در صورتی که مهریه زن مشخص نشده باشد، اصلا عقد موقت صحیح نیست.

پس در عقد موقت نیز به همسر دوم مهریه تعلق می‌گیرد و او نیز می‌تواند مهریه عقد موقت خود را همچون همسر دائم مطالبه نماید؛ چرا که نفس تعیین مهریه حین عقد، چه دائم و چه موقت، مرد را مکلف به پرداخت و زن را مستحق مطالبه می‌کند و لذا نه همسر دوم، بلکه زن سوم نیز در صورت وجود، می‌تواند مهریه تعیین شده برای خود را طلب کند. البته مطالبه مهریه توسط زن دوم، منوط به شرایطی نیز هست که در ادامه ذکر خواهد شد.

شرایط مطالبه مهریه زن دوم

با این وجود، گاهی سوال می‌شود که شرایط مطالبه مهریه زن دوم چیست و در صورت وجود چه شرایطی است که زن دوم می‌توان مهریه اش را مطالبه کند؟ در پاسخ به این سوال باید گفت زن (اعم از همسر اول یا همسر دوم) هر زمان که بخواهد می‌تواند مهریه اش را با طی مراحل قانونی مطالبه کند و به محض مطالبه صداق، مرد نیز مکلف به تادیه حقوق وی خواهد شد.

البته یکی از مهم‌ترین شرایطی که برای مطالبه مهریه زن دوم وجود دارد آن است که زن دوم بتواند ابتدا زوجیت خود را ثابت کند. اثبات زوجیت در ازدواج دائم معمولا با سند ازدواج که در آن مبلغ مهریه نیز قید شده انجام می‌گیرد. اما اگر زن دوم سند ازدواج رسمی نداشته باشد و به عقد موقت مرد در آمده باشد، باید صیغه نامه خود را برای اثبات زوجیت ارائه کند. البته اگر صیغه نامه نیز موجود نبود، زن باید با استفاده از شهادت شهود بتواند زوجیت را به اثبات برساند تا بتواند مهریه خود را مطالبه کند.

نکته مهم دیگری که در خصوص شرایط مطالبه مهریه توسط زن دوم وجود دارد آن است که بر اساس قانون، در صورتی که رابطه زناشویی میان زن و شوهر برقرار نشده باشد، مهریه زن نصف می‌شود و مرد تنها موظف است نیمی از مهریه تعیین شده را به زن بدهد؛ بنابراین، تنها در صورتی مرد مکلف است که مهریه را به صورت تمام و کمال به همسر دوم بدهد که رابطه زناشویی به صورت کامل برقرار شده و زن، باکره نباشد.

مهریه زن دوم بعد از طلاق

نخست باید گفت که بعد از طلاق، مهریه به زن دوم تعلق می‌گیرد. به عبارت دیگر، طلاق زن دوم مانع از این نیست که وی بتواند مهریه اش را مطالبه کند؛ چرا که مهریه، حق قانونی زن دوم است؛ لذا تفاوتی هم نمی‌کند که طلاق از طرف زن باشد و یا اینکه مرد اقدام به طلاق کرده باشد. حتی در صورت طلاق توافقی میان مرد و زن دوم، باز هم شوهر، مکلف به تادیه مهر زن دوم می‌باشد.

علاوه بر اینکه امکان دریافت مهریه زن دوم بعد از طلاق وجود دارد، در صورتی که زن دوم به عقد موقت مرد در آمده باشد و عقد موقت بین آن‌ها به دلیلی همچون بذل مدت صیغه از طرف مرد (یعنی بخشیدن مدت زمان عقد موقت به زن و اتمام رابطه زوجیت و صیغه بین آن‌ها) به پایان رسیده باشد، زن دوم حق دریافت مهریه را خواهد داشت. این حکم در صورت انقضای مدت عقد موقت یا اتمام آن نیز جاری خواهد بود.

مهریه زن دوم بعد از فوت شوهر

حتی در صورتی که مرد فوت کرده باشد، از آن جهت که پرداخت مهریه زن اول و دوم همچون یک دین به عهده وی قرار گرفته بوده است، از اموال باقی مانده یا ترکه وی باید این دین پرداخت شود. البته پرداخت مهریه زن بعد از فوت شوهر مثل یک دین ممتاز است. یعنی اینکه پرداخت آن نسبت به سایر بدهی‌های متوفی یا شوهر فوت شده اولویت دارد و زمانی که بخواهیم بدهی‌های شوهر فوت شده را پرداخت کنیم، ابتدا باید مهریه همسر اول و دوم وی را بپردازیم و سپس نوبت سایر بدهی‌ها و انحصار وراثت خواهد رسید؛ بنابراین، لزوم پرداخت مهریه زن دوم بعد از فوت شوهر به قوت خود باقی است.

لازم به ذکر است که در این فرض، ورثه متوفی صرفا تا میزان ترکه متوفی باید مهریه همسر دوم را بدهند و اگر ترکه یا ارثیه شوهر فوت شده، کفاف مهریه زن دوم را ندهد، ملزم نیستند که از اموال خود، چیزی را به وی بپردازند. البته در صورت فوت شوهر، ممکن است که علاوه بر زن دوم، زن اول نیز در قید حیات باشد و بخواهد که مهریه خود را مطالبه کند و یا اینکه زن اول فوت کرده باشد و ورثه وی بخواهند به جای وی مهریه اش را مطالبه کنند. در چنین شرایطی بحث اولویت یا ارجحیت صداق زن اول بر زن دوم مطرح می‌شود که در ادامه به این موضوع می‌پردازیم.

آیا پرداخت مهریه همسر اول بر مهریه همسر دوم اولویت دارد

هر زنی که به موجب عقد نکاح دائم و یا موقت به زوجیت مردی در آمده باشد، حق دارد مهریه تعیین شده خود را مطالبه و دریافت کند و از این لحاظ تفاوتی میان همسر اول و همسر دوم وجود ندارد. با این حال، در مواردی ممکن است هم همسر اول و هم همسر دوم اقدام به مطالبه مهریه خود کنند که در این صورت، بحث اولویت یا ارجحیت پرداخت مهریه زن اول بر زن دوم مطرح می‌شود.

هر کدام از همسر‌های مرد (چه زن اول و چه زن دوم) زودتر برای مطالبه مهریه خود اقدام کرده باشند و بتوانند اموال مرد را توقیف کنند، بر دیگری اولویت و ارجحیت خواهند داشت. به عنوان مثال اگر شوهر فوت کرده باشد و همسر دوم زودتر برای مطالبه مهریه خود اقدام کند، بر زن اول اولویت دارد؛ بنابراین، بر خلاف آن چه که تصور می‌شود همسر اول برای مطالبه مهریه بر همسر دوم اولویت و ارجحیت دارد، اینگونه نیست، بلکه هر کدام از آن‌ها که زودتر بتواند اموالی را از مرد بابت مهریه خود توقیف کند، زودتر از دیگری می‌تواند مهریه خود را از آن وصول کند و اگر چیزی باقی ماند، در آن صورت به همسر دیگر می‌رسد؛ بنابراین ممکن است که همسر دوم که به عقد موقت نیز در آمده است، به دلیل اینکه زودتر حکم توقیف اموال مرد را گرفته است، بر همسر اول که به عقد دائم در آمده است، ارجحیت یابد.

نحوه مطالبه مهریه توسط همسر دوم

در پاسخ به این سوال که نحوه مطالبه مهریه توسط همسر دوم به چه صورت است، باید گفت که به طور کلی مطالبه مهریه زوجه در خصوص همسر اول و دوم تفاوتی ندارد. یعنی زن برای مطالبه مهریه خود، دو راه پیش رو دارد.

مطالبه مهریه توسط همسر دوم به این صورت است که وی باید ابتدا به دفترخانه‌ای که عقد ازدواج او در آنجا به ثبت رسیده است مراجعه کند و تقاضای صدور اجراییه برای توقیف اموال شوهر بابت پرداخت تمام یا بخشی از مهریه می‌کند. سپس سردفتر با ارسال برگه اجراییه به اداره ثبت، مرد را از این موضوع مطلع می‌سازد.

در این صورت، چنانچه ظرف مدت ۱۰ روز از تاریخ ابلاغیه اداره ثبت مهریه زن دوم نپردازد و یا ترتیبی جهت پرداخت آن مقرر نسازد، در صورت درخواست زن اموال وی به جز مستثنیات دین، توقیف می‌شود و حساب‌های بانکی وی نیز مسدود خواهد شد که جزییات کامل در این ارتباط را در مقاله مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت توضیح داده ایم. البته لازم به ذکر است که به اجرا گذاشتن مهریه از طریق اجرای ثبت، نیازمند ارائه سند رسمی برای ازدواج موقت است که در برخی موارد، امکان ارائه آن وجود ندارد.

در غیر این صورت، اگر زن نتوانست با مراجعه به اداره ثبت اموالی از مرد را بابت مهریه توقیف کند، گواهی‌ای از اداره ثبت دریافت کرده و با استناد به آن، در مراجع قضایی طرح دعوای مطالبه مهریه از طریق دادگاه می‌دهد. در این صورت دادگاه خانواده صلاحیت رسیدگی به مطالبه مهریه را دارد؛ ولی اگر مبلغ مهریه یا صداق زن دوم کمتر از بیست میلیون تومان باشد، صلاحیت رسیدگی در خصوص مهریه زن دوم به عهده شورای حل اختلاف می‌باشد. لازم به ذکر است که ثبت دادخواست مطالبه مهریه توسط همسر دوم از طریق مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی امکان پذیر خواهد بود.