مهریه عقد موقت چگونه محاسبه می‌شود؟

عقد موقت، به عنوان یکی از انواع طرق ازدواج، در نظام حقوقی و شرعی ما به رسمیت شناخته شده است. در قانون مدنی ایران، احکام ویژه‌ای برای عقد موقت، وجود دارد و شرایط صحت آن، منوط به وجود دو رکن اساسی است. تعیین مدت معین و مهریه، دو شرط صحت این عقد هستند.

احکام مهریه عقد موقت، به موجب قانون، همچون احکام مهریه در عقد دائم است؛ اما در برخی موارد نیز ممکن است با هم تفاوت داشته باشند. مثلا، صحت عقد موقت، منوط به تعیین مهریه است، در حالی که در عقد دائم اینگونه نیست. همچنین، چگونگی تعیین حداقل میزان مهریه صیغه، مساله‌ای است که معمولا زوج‌ها در ازدواج موقت، با آن سرو کار دارند.

مهریه عقد موقت

عقد موقت، که دارای عناوین دیگری همچون نکاح منقطع و ازدواج صیغه است، در جامعه حقوقی و اجتماعی ما، به رسمیت شناخته شده است. در ایران، برای انعقاد عقد نکاح موقت، وجود دو رکن اصلی الزامی است، که آن دو رکن مهریه و تعیین مدت است.

علت تاکید قانون بر تعیین مهریه عقد موقت آن است، که، چون معمولا ازدواج موقت، جز در موارد خاص، به ثبت نمی‌رسد، در نتیجه، با تعیین مهریه تا حدودی حقوق زوجه تامین بشود. حتی در ماده ۱۰۹۶ قانون مدنی، به این موضوع اشاره شده است که در صورت فوت زن، مهریه او همچنان به قوت خود باقی می‌ماند، حتی اگر شوهر با وی نزدیکی نکرده باشد.

لزوم تعیین مهریه عقد موقت، بر خلاف احکام عقد نکاح دائم است. در نکاح دائم، تعیین مهر ضروری نیست و زوجین می‌توانند بعد از عقد نیز نسبت به تعیین مهریه به توافق برسند. حتی اگر مهریه‌ای هم تعیین نشود، باز هم زن می‌تواند از احکام مربوط به مهر المثل و مهر المتعه استفاده کند. این در حالی است، که تعیین مهر و میزان آن در عقد موقت، لازم و ضروری است و عدم تعیین آن، سبب بطلان عقد موقت می‌شود.

آیا تعیین مهریه در عقد موقت الزامی است؟

عقد موقت، در نظام شرعی و حقوقی ما به موجب قانون مدنی، به رسمیت شناخته شده است، اما شرایط صحت آن، علاوه بر شرایط صحت عمومی قرارداد‌ها (قصد و رضا، اهلیت، موضوع معین، مشروعیت جهت) منوط به وجود دو شرط اساسی دیگر است:

اولا، تعیین مدت در عقد موقت الزامی است و قانون گذار، این موضوع را در مواد ۱۰۷۵ و ۱۰۷۶ قانون مدنی مقرر کرده است.

دوما، به موجب ماده ۱۰۹۵ قانون مدنی، عدم تعیین مهریه، موجب بطلان عقد نکاح است؛ بنابراین، مهریه در عقد موقت، نقش تعیین کننده در صحت این عقد را داشته و تعیین آن، در عقد موقت الزامی است. هرچند عقد موقت و عقد نکاح دائم، در دو بخش مجزا در قانون بررسی شده اند و احکام مخصوص به خود را دارند، اما به موجب ماده ۱۰۷۷ قانون مدنی، احکام مهریه در عقد نکاح دائم و منقطع، مشابه و یکسان است. البته، مهریه صیغه، احکام ویژه به خود را نیز دارا است که عبارتند از:

مهر المتعه و مهر المثل، صرفا مخصوص عقد دائم است. این دو نوع مهر، در صورتی به زن تعلق می‌گیرند که مهریه به موجب عقد دائم تعیین نشده باشد و مرد، قبل یا بعد از رابطه زناشویی، بخواهد همسر خود را طلاق بدهد. اما به دلیل آنکه عدم ذکر مهریه در عقد صیغه، سبب بطلان عقد است، این دو نوع مهریه نیز به زن تعلق نمی‌گیرند.

به موجب ماده ۱۰۹۶ قانون مدنی ” در نکاح منقطع موت زن در اثناء مدت، موجب سقوط مهر نمی‌شود و همچنین است اگر شوهر تا آخر مدت با او نزدیکی نکند “؛ بنابراین، اگر زن در طول مدت عقد موقت، فوت کند یا مرد با او زناشویی نکند، باز هم مهر از بین نخواهد رفت. همچنین، مهریه زن در عقد موقت شفاهی نیز به قوت خود باقی است و زن می‌تواند حتی در صورت لفظی بودن عقد موقت، مهریه خود را مطالبه نماید و در این خصوص با مانعی مواجه نیست.

حداقل مهریه عقد موقت

مطابق با قانون مدنی، انتخاب هرچیزی به عنوان مهریه امکان پذیر نبوده و براساس ماده ۱۰۷۸، “هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تملک نیز باشد می‌توان، مهر قرار داد. ” بنابراین در تعیین حداقل میزان نیز باید به داشتن ارزش مالی و قابلیت تملک توجه کرد، تا عقد منعقده صحیح واقع شود. البته شرط مشروعیت، نیز ملاک است. به عنوان مثال، مشروبات الکی، نمی‌توانند به عنوان مهر تعیین شوند. شروط بیان شده، فقط مختص به عقد نکاح موقت نیست و نکاح دائم نیز تابع همین احکام هست.

توافق طرفین بیشتر از هر چیز دیگری بر تعیین حداقل میزان مهریه، اثر دارد و قانون مدنی، نیز در رابطه با آن، در ماده ۱۰۸۰ اینگونه مقرر کرده است”تعیین مقدار مهر، منوط به تراضی طرفین است”. البته باید به این موضوع اشاره شود که چیزی که طرفین بر آن توافق می‌کنند، باید مال شوهر باشد و اگر متعلق به غیر می‌باشد، رضایت وی شرط است.

برای درک بهتر تعیین حداقل مهریه عقد موقت، به این مثال توجه کنید؛ زن و مردی قصد ازدواج، از طریق عقد موقت را دارند و وجود مهریه در عقد نکاح برای آن‌ها ملاک اصلی نبوده است، اما صحت عقد آن‌ها منوط به تعیین مهریه است. به موجب قانون، آن‌ها باید چیزی که دارای مالیت است و می‌تواند به مالکیت در بیاید را انتخاب کرده و بر آن، به عنوان مهریه تراضی کنند که آن می‌تواند یک دسته شاخ گل نرگس یا یک جلد کتاب باشد.