دیه در ماه‌های حرام چگونه محاسبه می‌شود؟

بر اساس قانون مجازات اسلامی، یکی از موارد و شرایطی که سبب می‌شود مقدار دیه افزایش پیدا کرده و به اصطلاح تغلیظ شود، آن است که قتلی در ماه‌های حرام اتفاق افتاده باشد.

بر اساس قانون مجازات اسلامی، یکی از موارد و شرایطی که سبب می‌شود مقدار دیه افزایش پیدا کرده و به اصطلاح تغلیظ شود، آن است که قتلی در ماه‌های حرام اتفاق افتاده باشد و به دلیل حرمتی که برای این ماه‌ها در نظر گرفته شده است، در صورت وجود شرایط قانونی لازم، مرتکب بایستی مبلغی بیشتر از نرخ مصوب دیه همان سال، به طرف مقابل خود بپردازد.

در خصوص محاسبه دیه در ماه‌های حرام باید گفت مبلغی که برای افزایش دیه در نظر گرفته شده است، به میزان یک سوم بیشتر از نرخ دیه همان سال است.

به موجب تعریفی که قانون مجازات اسلامی از دیه ارائه کرده است، دیه به مالی گفته می‌شود که در صورت ارتکاب جرم و صدمه رساندن به جان یا اعضای بدن فرد دیگری، باید به خود آن فرد و یا اولیای دم (در صورت فوت او) پرداخته شود.

میزان و مبلغی که برای دیه کامل یک فرد باید پرداخته شود را هر سال قوه قضاییه اعلام می‌کند.

در کنار نرخ دیه در ماه‌های عادی، مبلغی هم برای دیه در ماه‌های حرام تعیین می‌شود که از دیه آن سال بیشتر است و به همین خاطر است که گفته می‌شود دیه ماه حرام تغلیظ شده و یا افزایش یافته است که این امر ریشه در شریعت اسلام (فقه) و قانون مجازات اسلامی دارد.

ماه‌های حرام شامل ذی حجه، ذی قعده، محرم و رجب هستند. در این ماه‌ها، به اصطلاح فقهی و حقوقی دیه تغلیظ می‌شود و افزایش پیدا می‌کند. در بیان مفهوم تغلیظ دیه می‌توان گفت تغلیظ به معنای غلیظ کردن، شدید کردن، قوی کردن و سخت و درشت ساختن آمده است؛ به این معنا که دیه افزایش می‌یابد و مقدار آن بیشتر می‌شود؛ بنابراین، ماه حرام بر خلاف آنچه تصور می‌شود، صرفا شامل ماه محرم نیست و سه ماه رجب، ذی حجه و ذی قعده را نیز شامل می‌شود.

البته ذکر این نکته نیز حایز اهمیت است که افزایش دیه، مختص ماه‌های حرام نیست. علاوه بر ماه‌های حرام، در شرایطی که جنایتی در حرم مکه مکرمه نیز رخ داده باشد، تغلیظ دیه موضوعیت پیدا می‌کند. البته به موجب ماده ۵۵۵ قانون مجازات اسلامی، این موضوع صرفا در محدوده حرم کعبه است و سایر مکان‌های متبرکه از جمله حرم ائمه معصومین را شامل نخواهد شد.

بر اساس ماده ۵۵۵ قانون مجازات اسلامی، هر گاه عمل مرتکب قتل و همچنین فوت شخص هر دو در یکی از ماه‌های حرام یعنی ماه محرم، رجب، ذی حجه و ذی قعده اتفاق افتاده باشد، خواه قتل عمدی بوده باشد و یا غیر عمدی، دیه تغلیظ خواهد شد. یعنی هم عمل قتل توسط مرتکب و همچنین فوت شدن شخص مجنی علیه (مقتول) در یکی از ماه‌های حرام رخ داده باشد؛ بنابراین اگر جنایت در یک ماه حرام اتفاق افتاده باشد، ولی منجر به فوت در لحظه نشده و مقتول مدتی را در بیمارستان بستری شود و پس از مدت زمانی در یکی از ماه‌های عادی فوت کند، مشمول حکم تغلیظ دیه نبوده و شرایط افزایش دیه ماه حرام وجود ندارد.

در حکم به تغلیظ دیه در ماه حرام، تفاوتی ندارد که قتل به صورت عمدی اتفاق افتاده باشد و یا حتی به صورت غیر عمد اتفاق افتاده باشد.

بر اساس ماده ۵۵۶ قانون مجازات اسلامی در حکم تغلیظ دیه تفاوتی بین افراد بالغ و یا غیر بالغ وجود ندارد و حتی در صورتی که طفل نا بالغ نیز به قتل رسیده باشد، مرتکب باید دیه تغلیظ شده را بپردازد. همچنین بین زن و مرد نیز تفاوتی ندارد و حتی اگر مقتول زن باشد نیز حکم تغلیظ یا افزایش دیه جاری است. حتی اگر جنین پس از پیدایش روح، در یکی از ماه‌های حرام سقط بشود، دیه سقط جنین وی تغلیظ می‌شود.

بر اساس ماده ۵۵۷ قانون مجازات اسلامی افزایش دیه در ماه‌های حرام مخصوص قتل نفس است. به این معنا که تغلیظ دیه فقط و فقط در صورتی انجام می‌شود که شخص، دیگری را به قتل رسانده باشد (جرم قتل)؛ بنابراین، در صورتی که شخصی به اعضای بدن دیگری آسیب برساند که مستلزم پرداخت دیه باشد، حتی اگر در ماه حرام بوده باشد، دیه به هیچ وجه افزایش نیافته و دیه ماه حرام به وی تعلق نخواهد گرفت و مرتکب قتل تنها باید یک دیه کامل بپردازد.

بر اساس قانون، برای محاسبه دیه ماه‌های حرام، باید به میزان یک سوم یا ثلث دیه کاملی که برای آن سال اعلام شده است را نیز به آن افزود.