ارث در عقد موقت چگونه محاسبه می‌شود؟

طرفین در رابطه زوجیت موقت، از یکدیگر، ارث نمی‌برند و از آنجا که ارث، از قواعد آمره، در حقوق ایران، محسوب می‌شود و نمی‌توان خلاف قواعد آمره، توافق نمود، پس شرط توارث، در عقد موقت، وجهه قانونی ندارد.

طرفین در رابطه زوجیت موقت، از یکدیگر، ارث نمی‌برند و از آنجا که ارث، از قواعد آمره، در حقوق ایران، محسوب می‌شود و نمی‌توان خلاف قواعد آمره، توافق نمود، پس شرط توارث، در عقد موقت، وجهه قانونی ندارد و طرفین، صرفا می‌توانند تا یک سوم اموال خود را وصیت کنند. اما قواعد ارث در عقد موقت، در مورد فرزند حاصل از عقد موقت، حاکم نیست و فرزند حاصل از عقد موقت و والدین او از یکدیگر ارث می‌برند.

مطابق قواعد شرعی و مقررات قانون مدنی، افرادی که از یکدیگر ارث می‌برند، به دو گروه خویشاوندان نسبی و خویشاوندان سببی، تقسیم می‌شوند. منظور از خویشاوندان سببی، زن و مرد در عقد ازدواج هستند. البته، در قانون مدنی، به پیروی از فقه شیعه، هر دو نوع نکاح دائم و موقت، مورد پذیرش قرار گرفته است. سوالی که در اینجا مطرح می‌شود، این است که ارث در رابطه ازدواج موقت و فرزندان حاصل از این ازدواج چگونه است؟

بر اساس ماده ۸۶۴ قانون مدنی: ” از جمله اشخاصی که، به موجب سبب، ارث می‌برند، هریک از زوجین است که در حین فوت دیگری، زنده باشند. ” بنابراین، از جمله شرایط دریافت ارث زوجین از یکدیگر، این است که طرفین، در رابطه زوجیت باشند و حین فوت دیگری، در قید حیات باشند.

در ماده ۹۱۳ قانون مدنی، مقدار ارث هر یک از زوجین اینگونه بیان شده است: «نصف ترکه، برا زوج و ربع آن برای زوجه، در صورتی که میت اولاد یا اولاد اولاد نداشته باشد و از ربع ترکه، برای زوج و ثمن آن برای زوجه، در صورتی که میت، اولاد یا اولاد اولاد داشته باشد و مابقی ترکه، بر طبق مقررات مواد قبل، مابین سایر وراث، تقسیم می‌شود.»

ارث زن از مرد: همانطور که در متن ماده ۹۱۳ قانون مدنی گفته شد، سهم زن از ارث شوهر، در صورت داشتن فرزند و نداشتن فرزند، متفاوت است. در صورتی که زوج، صاحب فرزند نباشد، سهم زن، یک چهارم خواهد بود؛ اما در صورتی که مرد، فرزند داشته باشد، ارث زن، یک هشتم از اموال منقول و قیمت اموال غیر منقول، اعم از عرصه و اعیان می‌باشد.

ارث مرد از زن: بر اساس ماده ۹۱۳ قانون مدنی، ارث زوج از زوجه، در صورتی که متوفی، صاحب فرزند باشد، یک چهارم از اموال و در صورتی که متوفی، فرزندی نداشته باشد، نصف اموال او خواهد بود. در صورتی که زوجه، دارای وارث دیگری، به جز شوهر نباشد. زوج از نیم دیگر اموال زوجه نیز ارث می‌برد. لازم به ذکر است که زوج، از تمام اموال زوجه، اعم از منقول و غیر منقول ارث خواهد برد.

ماده ۹۴۰ قانون مدنی، بیان می‌دارد: «زوجین که زوجیت آنها، دائمی بوده و ممنوع از ارث نباشند، از یکدیگر ارث می‌برند.» بر اساس این ماده، تنها زوجینی که در عقد نکاح دائم هستند و به دلایلی مانند کفر، لعان و قتل، ممنوع از ارث نیستند، از یکدیگر ارث می‌برند. بنابراین، احکام ارث، زوج و زوجه در عقد نکاح موقت را شامل نمی‌شود.

همچنین لازم به ذکر است که ارث، از قواعد آمره است. این بدان معنا است که هر گونه توافقی، بر خلاف آن، محکوم به بطلان است. بنابراین، اگر زوجین، ضمن عقد نکاح، شرط توارث کنند، وجهه قانونی ندارد و این شرط، در رابطه میان طرفین، اعمال نمی‌شود. اما، از آنجا که هر فرد، می‌تواند نسبت به یک سوم از اموال خود، وصیت کند، بنابراین زوجین در عقد موقت، می‌توانند، از اموال خود، برای یکدیگر، وصیت نمایند.