پیشنهاد یک حقوقدان پیرو بیانیه سینماگران درباره آزار زنان

به گزارش ایسنا، دست اندرکاران زن سینما در بیانیه‌ای اعتراض‌آمیز نسبت به آن‌چه «خشونت علیه زنان» در این حرفه نامیده‌اند فریاد اعتراض سر داده‌اند و تقاضای شفاف خود برای رسیدگی به مصادیق تعریف شده این خشونت را از نهادهای خانه سینما، سینماگران، منتقدان و مخاطبان اعلام کرده‌اند. این بیانیه که به امضای صدها زن شاغل در سینمای ایران اعم از چهره‌های سرشناسی هم‌چون ترانه علیدوستی، نیکی کریمی، هدیه تهرانی و بسیاری از بازیگران شناخته شده رسیده است و هنوز نیز بر تعداد امضاهای آن افزوده می‌شود به جامعه سینمایی ایران در مورد شدت و گستردگی آزارها علیه زنان که برای اولین بار به یک فریاد جمعی تبدیل شده است هشدار داده است.

زنگ خطر آزار زنان در سینمای ایران 

اعتراض زنان دست‌اندرکار سینما در ایران به نوعی ادامه جنبش و هشتگ me too (من هم) در جهان است که توسط بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی به خصوص توئیتر در اعتراض به شیوع آزارهای جنسی خصوصا در محل کار صورت گرفت و در ایران نیز افشاگری‌های زیادی علیه اقشار مختلفی به ویژه هنرمندان صورت گرفت.

حالا این موج اعتراضات به سینمای ایران رسیده است و تعدادی از کاربران شبکه‌های اجتماعی شاغل در سینما با اسامی واقعی یا غیرواقعی خود در این شبکه‌ دست به افشاگری زده‌اند. یکی از مهم‌ترین این افشاگری‌ها، روایت س.م ، دستیار کارگردان است که علیه ف. ا بازیگر منتشر شد که به جهت انتشار روایت با هویت واقعی، چیزی که اغلب زنان آزاردیده از انجام آن امتناع می‌کنند از اهمیت زیادی برخوردار شد و واکنش‌های زیادی را در پی داشت که در نهایت منجر به انتشار بیانیه‌ای در اعتراض به خشونت علیه زنان شد.

زنان سینماگر در این بیانیه اعلام کرده‌اند که «هرگونه خشونت، آزار و باج‌گیری جنسی در محیط کار» از نظر آن‌ها محکوم است و برای توقف آن خواستار عواقب قانونی جدی برای متخلفین هستند هم‌چنین «نابرابری جنسیتی موجود در سینمای ایران و عدم وجود نظارتی که عرصه را برای زیاده‌خواهی و دست‌درازی افراد در جایگاه قدرت گشوده است» را محکوم کرده‌اند.

امضاکنندگان این بیانیه با اشاره به «سیستماتیک بودن خشونت‌ها در سینما»، کار در فضایی امن و به دور از قلدری، خشونت و باج‌گیری جنسی را حق خود دانسته و به همین منظور تقاضای تشکیل کمیته‌ای مستقل در خانه سینما متشکل از اعضایی با سلسله مراتب قدرت متفاوت (اکثریت مطلق اعضا از زنان) که در مورد مسئله خشونت جنسی و جنسیتی آموزش دیده باشند و با میزان مسئولیت افراد متناسب با قدرت و عاملیت آن‌ها در هر کارگروهی آشنا باشند را داشته‌اند.

بنا به گفته زنان سینماگر، کار این کمیته باید بررسی جرایمی در حوزه خشونت جنسی و جنسیتی باشد و برای این خشونت‌ها جریمه‌های نقدی و تعلیق از هرگونه فعالیت هنری در مدت زمان تعیین شده را در نظر بگیرد.

پیشنهاد تشکیل کمیته‌ای مستقل در خانه سینما برای رسیدگی به شکایات زنان، پیشنهاد خوبی است

کامبیز نوروزی حقوقدان در گفت‌وگو با ایسنا، در ارتباط با بیانیه زنان دست‌اندرکار سینما با بیان این‌که خشونت در محیط‌های مختلف به شکل‌های مختلفی رخ می‌دهد گفت: در محیط‌های کاری، تشکل‌های صنفی می‌توانند کارکرد بسیار مهمی برای تعریف مفهوم خشونت و مقابله با رفتارهایی که مصادیق خشونت جنسی و جنسیتی است داشته باشند. در محیط‌های شغلی به دلایلی مثل ضعف جسمانی یا موقعیت متزلزل اجتماعی زنان رفتارهای تبعیض‌آمیزی با آن‌ها صورت می‌گیرد به عنوان مثال ممکن است میزان دستمزدها کمتر یا نوع رفتارها دستوری و آمرانه باشد که این موارد نیز ذیل عنوان خشونت جنسیتی تعریف می‌شود.

وی افزود: این نوع خشونت‌ها یا عنوان مجرمانه‌ای ندارند که بتوان شکایتی ثبت کرد یا قربانی تمایلی ندارد که موضوع در دادگاه‌ها مطرح شود زیرا رسیدگی در دادگاه‌ها معمولا زمانبر است علاوه بر این، تشریفات قضایی به شکل اجتناب‌ناپذیری برای قربانی آزاردهنده می‌شود. معمولا تشکل‌های صنفی مراجع خوبی برای رسیدگی به این موارد هستند چون که به شکل تخصصی فضای کار خود را به خوبی می‌شناسند و با مشکلات محیط کاری آشنایی دارند و رسیدگی در آن‌ها با سرعت و دقت بیشتری اتفاق میوفتد.

این حقوقدان با بیان این‌که پیشنهاد تشکیل کمیته‌ای مستقل در خانه سینما برای رسیدگی به شکایات زنان، پیشنهاد خوبی است گفت: البته تشکل‌های صنفی نمی‌توانند افراد را مجازات کنند و رسیدگی در این نهادها معمولا جنبه اخلاقی دارد اما باید توجه کنیم تنبیهات اخلاقی به خصوص در محیط‌های حرفه‌ای از مجازات‌های قانونی کارآمدتر هستند. اگر کسی در محیط صنفی به بی‌اخلاقی و تجاوزگری شهرت پیدا کند این فرد انگشت‌نما می‌شود و ممکن است بسیاری از موقعیت‌های شغلیش را از دست بدهد. البته نهادهای صنفی می‌توانند تحت شرایطی عضویت فرد را لغو کنند یعنی می‌توانند تنبیهاتی که به رابطه بین عضو و نهاد صنفی مربوط می‌شود را اعمال کنند.

نوروزی با بیان این‌که برخورد با خشونت‌های جنسی و جنسیتی در مشاغل مختلف باید اتفاق بیوفتد گفت: آموزش مستقیم در این حوزه الزاما چیز موثری نیست کسی که حرف ناشایست به یک خانم می‌زند آگاه است که حرفش معنای غیراخلاقی دارد. چیزی هم که تحت عنوان فرهنگ‌سازی رواج پیدا کرده است در این‌جا کاربرد ندارد به این معنا که این فرد یا صنف بی‌فرهنگ است و ما باید فرهنگش را بسازیم. آن‌چیزی که موجب بازدارندگی خشونت علیه زنان می‌شود این است که آن رفتارها بی‌پاسخ نماند. بسیاری از اوقات زنان به دلایلی مانند ترس از قضاوت عمومی یا خانواده و نگرانی تحمل رنج بیشتر از افشای خشونت امتناع می‌کنند با این سکوت، آزارگر نیز میدان وسیع‌تری برای تداوم رفتار خود می‌بیند. قربانی باید ببیند از او حمایت می‌شود و آزارگر نیز حاشیه امن خود را از دست بدهد.

وی با اشاره به تجربیات مشابه در این حوزه گفت: در انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران کمیته‌ای برای مقابله با آزار جنسی در محیط روزنامه‌نگاری تشکیل دادیم که این کمیته از روزنامه‌نگار، حقوقدان و روانپزشک تشکیل شده است که به مواردی نیز رسیدگی کرد البته به دلیل شیوع کرونا فعالیت این کمیته کمی کمرنگ شد. هم‌چنین انجمن جامعه‌شناسی ایران حدود یک سال و نیم پیش سندی را برای مقابله با آزار جنسی در محیط آکادمیک تدوین کرد که تصویب و منتشر شد و بنده هم در تدوین این سند با دوستان افتخار همکاری داشتم. متعاقب این سند، هیئت رسیدگی به آزارهای جنسی در محیط آکادمیک تشکیل شده است که بنده به عنوان مشاور در خدمت این هیئت هستم و آیین‌نامه اجرایی آن نیز در حال تدوین است و این یکی از اولین قدم‌هایی است که در جامعه مدنی برداشته شده و امیدواریم این شیوه در محیط‌های دیگر هم استمرار پیدا کند.

کاظم غریب‌آبادی معاون امور بین‌الملل قوه قضائیه و دبیر ستاد حقوق بشر جمهوری اسلامی ایران از نخستین مسئولانی است که به این بیانیه واکنش رسمی نشان داده است. این مقام مسئول در واکنش به اظهارات در خصوص اعمال خشونت علیه برخی بازیگران زن در عرصه سینما گفت: از زنان باید به دلیل این‌که بیشتر در معرض آسیب‌پذیری قرار دارند، در عرصه هنر و به ویژه سینما حمایت و محافظت شود.

وی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نهادهای صنفی در حوزه سینما خواست تا سازوکارهایی را طراحی کنند که زنان بتوانند بدون دغدغه در حوزه سینما فعالیت کنند و چنانچه با هرگونه خشونتی مواجه شدند، فورا به آن رسیدگی شود.