رای شماره ۱۹۳۵ هیات عمومی دیوان عدالت اداری با موضوع ابطال تبصره ۱ بند ۱ـ ۸ دفترچه کنکور سراسری سال ۱۳۹۳

تاریخ دادنامه: ۱۳۹۹/۱۲/۱۹    شماره دادنامه: ۱۹۳۵   شماره پرونده: ۹۸۰۳۶۷۰

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: خانم مریم بهرامی با وکالت خانم زهرا سلطانی فرد

موضوع شکایت و خواسته: ابطال تبصره ۱ بند ۱ـ ۸ دفترچه کنکور سراسری سال ۱۳۹۳

گردش کار: خانم زهرا سلطانی فرد به وکالت از خانم مریم بهرامی به موجب دادخواستی ابطال تبصره ۱ بند ۱ـ ۸ دفترچه کنکور سراسری سال ۱۳۹۳ را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:

"احتراماً به وکالت از خانم مریم بهرامی به استحضار می‌رسانم موکل به عنوان فارغ‌التحصیل رشته کامپیوتر دوره کارشناسی در دانشگاه اهواز بر اساس دفترچه راهنمای کنکور سراسری سال ۱۳۹۳ شرکت کرده و در دانشگاه علوم پزشکی لرستان در رشته پزشکی پذیرفته شده است که در تبصره ۱ بند ۱ـ ۸ این دفترچه ذکر شده که فارغ‌التحصیلان مقطع کارشناسی دوره روزانه دانشگاه‌ها، مجاز به استفاده از تسهیلات آموزش رایگان در مقطع دکترای رشته‌های علوم پزشکی نمی‌باشند و در صورت پذیرفته شدن در این رشته‌ها، ملزم به پرداخت شهریه مصوب از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی خواهند بود.» بر همین اساس بعد از قبولی موکل از وی شهریه اخذ شده است. حال نظر به‌اینکه این قسمت از دفترچه کنکور بر اساس چهل و پنجمین مصوبه شورای عالی برنامه‌ریزی پزشکی مورخ ۱۳۸۹/۱۲/۷ تنظیم شده که‌این مصوبه هم طبق رأی شماره ۹۲۱۰۰۹۰۹۰۵۸۰۰۷۳۴ـ ۱۳۹۲/۱۰/۳۰ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری باطل اعلام شده است و لذا با توجه به‌این بند از دفترچه راهنمای کنکور سال ۱۳۹۳ مخالف صریح دادنامه مذکور می‌باشد تقاضای رسیدگی و صدور حکم به ابطال آن را دارم."

  متن مقرره مورد اعتراض به شرح زیر است:

  "بند ۱ـ ۸ ـ ضوابط و شرایط کلی تحصیل در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی:

  تبصره۱ـ فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی دوره روزانه دانشگاه‌ها، مجاز به استفاده از تسهیلات آموزش رایگان در مقطع دکترای رشته‌های علوم پزشکی نمی‌باشند و در صورت پذیرفته شدن در این رشته‌ها، ملزم به پرداخت شهریه مصوب از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی خواهند بود."

  در پاسخ به شکایت مذکور، سرپرست اداره کل حقوقی و تنظیم مقررات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به موجب لایحه شماره ۱۰۷/۹۷۲ـ ۱۳۹۹/۵/۲۶ توضیح داده است که:

  " فرایند پذیرش دانشجو در مقطع پزشکی عمومی از طریق آزمون سراسری و توسط سازمان سنجش آموزش کشور اقدام می‌گردد. ضمن اینکه دفترچه آزمون سراسری سال ۱۳۹۳ (راهنمای انتخاب رشته‌های تحصیلی) که نامبرده متقاضی ابطال تبصره بند ۱ـ ۸ آن می‌باشد نیز از سوی سازمان سنجش آموزش کشور تنظیم و انتشار یافته است. بر این اساس و با توجه به‌اینکه سازمان مذکور مستقل از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و از سازمان‌های تابعه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است طرح شکایت به خواسته ابطال تبصره بند ۱ـ ۸ دفترچه مورد اشاره به طرفیت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی فاقد وجاهت قانونی بوده و بر این اساس صدور قرار رد شکایت مطروحه مورد تقاضا است. صرف نظر از مراتب مذکور تبصره یاد شده، در راستای اجرای عدالت آموزشی و اصل ۳۰ قانون اساسی در دفترچه کنکور سراسری سال ۱۳۹۳ درج شده است. زیرا ظرفیت پذیرش در دانشگاه‌های سراسری که به صورت روزانه و رایگان نسبت به پذیرش دانشجو اقدام می‌نمایند محدود و در هر سال تحصیلی مشخص می‌باشد. اصل بر این است که کلیه جوانان ایرانی که از دبیرستان فارغ التحصیل می‌شوند، شانس حداقل یک بار استفاده از آموزش و امکانات تحصیل رایگان و دولتی را در هر مقطع تحصیلی با توجه به استعداد و دانش مکتسبه داشته باشند، به طوری که یک فرد می‌تواند در صورت دارا بودن دانش و مهارت در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد ناپیوسته به صورت تحصیل رایگان بهره‌مند گردد. بر این اساس زمانی که یک بار در هر یک از این مقاطع تحصیلی فارغ‌التحصیل گردد، به جهت رعایت اصل انصاف و عدالت، اجازه مجدد استفاده از شرایط آموزش رایگان را در دانشگاه‌های دولتی روزانه در مقاطعی که قبلاً طی کرده ندارد.

  در خصوص مقطع دکترای عمومی رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی نیز همین گونه است. زیرا دوره‌های مذکور، بدین صورت می‌باشد که شخص با قبولی در این دوره‌ها، تمامی مقاطع کاردانی، کارشناسی و کارشناسی ارشد را به صورت پیوسته از ابتدا طی می‌نماید بر این اساس شخصی که قبلاً در مقطع کارشناسی فارغ‌التحصیل شده است، مجدداً نمی‌تواند در مقطع پزشکی عمومی از آموزش رایگان استفاده نماید. زیرا مقطع پزشکی عمومی تمامی مقاطع مذکور را در خود دارد و حتی این امکان نیز وجوددارد که پذیرفته شده پس از ۴ سال تحصیل با اخذ مدرک معادل کارشناسی از ادامه تحصیل منصرف گردد. بنابراین مندرجات دفترچه کنکور سال ۱۳۹۳ دایر بر اخذ شهریه از پذیرفته شدگان مقاطع دکترای عمومی که قبلاً یک بار در مقطع کارشناسی از آموزش رایگان استفاده کرده‌اند کاملاً در راستای عدالت آموزشی و ایجاد امکانات جهت استفاده اطفال و جوانان ایرانی از آموزش رایگان و جلوگیری از تضییع حق داوطلبانی است که برای اولین بار می‌خواهند از فرصت آموزش رایگان استفاده نمایند. بر این اساس و با توجه به مراتب فوق‌الذکر رد دعوای شاکی از آن مقام مورد تقاضا می‌باشد. "

   هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۳۹۹/۱۲/۱۹ با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی هیأت عمومی

نظر به‌اینکه مطابق ماده ۲ و نیز ماده ۴ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب سال ۱۳۸۰ و ماده ۶۰ قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (۲) اخذ هرگونه وجهی از اشخاص توسط دستگاه‌های دولتی موکول به اذن قانونگذار است و از طرفی مطابق مندرجات دفترچه، ممنوعیت ناظر به تحصیل رایگان مجدد در یک مقطع واحد می‌باشد که فاقد جواز قانونی است و همچنین هیأت عمومی دیوان عدالت اداری مصوبات مشابه را به شرح آراء شماره ۷۳۴ـ ۱۳۹۲/۲/۳۰ و ۱۲۰۵ ـ ۱۳۹۶/۱۰/۲۲ ابطال کرده است، بنابراین تبصره ۱ بند ۱ـ ۸ دفترچه کنکور سراسری سال ۱۳۹۳ مغایر قوانین صدرالذکر و خارج از حدود اختیارات وضع شده است و مستند به بند ۱ ماده۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می‌شود.

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

معاون قضایی دیوان عدالت اداری ـ احمد درزی رامندی