مصوب نوامبر 1989(23)
مقدمه
کشورهای طرف کنوانسیون حاضر:
با توجه به این که طبق اصول اعلام شده در منشور سازمان ملل به رسمیت شناختن حقوق لاینفک، مساوی و منزلت تمام اعضای خانواده بشری زیربنای آزادی، عدالت و صلح در جهان است،
با در نظر داشتن این که اعضای سازمان ملل در منشور سازمان، اعتقاد خود را به حقوق اساسی و مقام و ارزش انسان و عزم خود را برای افزایش پیشرفتهای اجتماعی و معیارهای زندگی بهتر توأم با آزادیهای بیشتر، در آزادیها پیش‌تر اعلام کرده‌اند،
با تشخیص این که سازمان ملل در اعلامیه جهانی حقوق بشر و در کنوانسیونهای بین‌المللی حقوق بشر اعلام و موافقت نموده که هر یک از افراد بدون هر گونه تبعیض از نظر نژاد، رنگ، جنس، زبان، مذهب، عقاید سیاسی، جایگاه اجتماعی یا ملی، تولد و یا سایر خصوصیات، در تمام حقوق و آزادیهایی که در آن کنوانسیونها و اعلامیه‌ها اعلام شده، ذیحق می‌باشند،
و نظر به این که سازمان ملل در اعلامیه جهانی حقوق بشر اعلام نموده است که دوران کودکی مستلزم مراقبتها و مساعدتهای ویژه می‌باشد،
با اعتقاد به این که خانواده به عنوان جزء اصلی جامعه و محیط طبیعی برای رشد و رفاه تمام اعضای خود خصوصاً کودکان می‌بایستی از حمایتها و مساعدتهای لازمه به نحوی برخوردار شود که بتواند مسئولیتهای خود را در جامعه ایفا کند،
با تشخیص این که کودک برای رشد کامل و متعادل شخصیتی خود می‌بایستی در محیط خانواده و در فضایی (مملو) از خوشبختی، محبت و تفاهم بزرگ شود،
با توجه به این که کودک می‌بایست آمادگی کامل برای زندگی فردی در جامعه داشته باشد و در سایه ایده‌آلهایی که درمنشور سازمان ملل اعلام شده، خصوصاً صلح، احترام، بردباری، آزادی، برابری و اتحاد بزرگ شود،
با در نظر داشتن این که لزوم انجام مراقبتهای ویژه از کودک در اعلامیه حقوق کودک ژنو 1924 بیان شده، در 20 نوامبر 1959 در اعلامیه حقوق کودک مجمع عمومی به تصویب رسیده، در اعلامیه جهانی حقوق بشر و در میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی (خصوصاً در موارد 23 و 24)، در کنوانسیون بین‌المللی حقوق اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی (خصوصاً در ماده 10) و در اسناد و احکام سازمانهای تخصصی و سازمانهای بین‌المللی مربوط به رفاه کودکان به رسمیت شناخته شده است،
با توجه به این که در اعلامیه جهانی حقوق بشر تصریح شده است، «کودک به خاطر نداشتن رشد کامل فیزیکی و ذهنی محتاج مراقبت و حمایت‌هایی از جمله حمایتهای مناسب حقوقی قبل و بعد از تولد می‌باشد»،
با در نظر گرفتن مفاد اعلامیه اصول حقوقی و اجتماعی مربوط به حمایت و رفاه کودکان با اشاره ویژه به موضوع فرزند رضاعی و فرزندخواندگی ملی و بین‌المللی، قانون حداقل استاندارد سازمان ملل در مورد اجرای عدالت برای افراد صغیر (قوانین پکن) و اعلامیه حمایت از زنان و کودکان در مواقع اضطراری و جنگ‌ها، با تشخیص این که در تمام کشورهای جهان کودکانی وجود دارند که تحت شرایط دشوار زندگی می‌کنند و این گونه کودکان محتاج توجهات ویژه‌ای هستند، با توجه به ارزشهای سنتی و فرهنگی هر ملت در حمایت و تعلیم و تربیت یکنواخت کودک،
و با عنایت به اهمیت همکاریهای بین‌المللی برای بهبود شرایط زندگی کودکان در تمام کشورها خصوصاً کشورهای در حال توسعه، به توافقات ذیل نایل شدند:
از نظر این كنوانسیون منظور از كودك افراد انسانی زیر سن 18 سال است مگر این كه طبق قانون قابل اجرا در مورد كودك، سن بلوغ كمتر تشخیص داده شود.
1. در تمام اقدامات مربوط به كودكان كه توسط مؤسسات رفاه اجتماعی عمومی و یا خصوصی، دادگاهها، مقامات اجرائی، یا ارگانهای حقوقی انجام می‌شود، منافع كودك از اهّم ملاحظات می‌باشد. 2. كشورهای طرف كنوانسیون متقبل می‌شوند كه حمایتها و مراقبتهای لازمه را برای رفاه كودكان، با توجه به حقوق و وظایف والدین آنها، قیم و یا سایر افرادی كه قانوناً مسئول آنان هستند، تضمین كنند و در این راستا اقدامات اجرائی و قانونی مناسب معمول خواهد گردید. 3. كشورهای طرف كنوانسیون تضمین خواهند نمود كه مؤسسات، خدمات و وسائلی كه مسئول مراقبت و حمایت كودكان هستند مطابق با معیارهائی باشند كه توسط مقامات ذیصلاحیت خصوصاً در زمینه‌های ایمنی، بهداشت، تعداد كاركنان آن مؤسسات و نحوه نظارت و بازرسی، تعیین شده است.
كشورهای طرف كنوانسیون احترام به مسئولیتها، حقوق و وظایف والدین و یا در صورت قابلیت اطلاق، اعضای خانواده بزرگی كه از طریق آداب محلی به وجود می‌آید، قیم و یا سایر اشخاصی كه قانوناً مسئول كودك هستند را متقبل می‌شوند و به طریقی كه موجب تكامل تواناییهای كودك شود، راهنمایی و ارشاد لازم را جهت اعمال حقوق شناخته شده كودك در این كنوانسیون، به عمل خواهند آورد.
1. تولد كودك بلافاصله پس از به دنیا آمدن ثبت می‌شود و از حقوقی مانند حق داشتن نام، كسب تابعیت و در صورت امكان، شناسایی والدین و قرار گرفتن تحت سرپرستی آنها برخوردار می‌باشد. 2. كشورهای طرف كنوانسیون این حقوق را مطابق با قوانین ملی و تعهدات خود طبق اسناد بین‌المللی مربوطه در این زمینه، خصوصاً در مواردی كه كودك در صورت عدم اجرای آنها آواره محسوب گردد، لازم‌الاجرا تلقی خواهند كرد.
1. كشورهای طرف كنوانسیون تضمین می‌نمایند كه كودكان علیرغم خواسته‌شان از والدین خود جدا نشوند، مگر در مواردی كه مقامات ذیصلاح مطابق قوانین و مقررات و پس از بررسیهای قضایی مصمم شوند كه این جدایی به نفع كودك است. این گونه تصمیمات ممكن است در موارد به خصوصی از قبیل سوءاستفاده و یا بی‌توجهی والدین كودك و یا هنگام جدا شدن والدین از یكدیگر ضرورت یابد و در این صورت باید در مورد محل اقامت كودك تصمیمی اتخاذ شود. 2. در هر یك از مراحل دادرسی مربوط به پاراگراف اول ماده 9 باید به تمام طرفهای ذینفع فرصت داده شود در مراحل دادرسی شركت كرده و نظرات خود را ابراز كنند. 3. كشورهای طرف كنوانسیون، حق كودكی را كه از یك یا هر دو والدین جدا شده، مبنی بر حفظ روابط شخصی و تماس مستقیم با والدین به طور منظم رعایت خواهند نمود، مگر در مواردی كه این امر مغایر منافع كودك باشد. 4. هنگامی‌كه جدایی ناشی از اقدامات دولت از قبیل بازداشت، زندانی كردن، تبعید، اخراج یا مرگ (منجمله مرگی كه در حین توقیف بودن شخص واقع شود) یكی یا هر دو والدین و یا كودك باشد، كشور طرف كنوانسیون بنا به درخواست، والدین یا كودك یا در صورت اقتضا یكی از اعضای خانواده را در جریان اطلاعات ضروری در مورد اموال فرد غایب خانواده قرار خواهد داد، مگر در مواردی كه دادن این گونه اطلاعات مضر به حال كودك باشد. كشورهای طرف كنوانسیون هم چنین تضمین خواهند نمود كه تسلیم این درخواست فی نفسه عواقبی برای افراد مربوطه در پی نداشته باشد.
1. كشورهای طرف كنوانسیون اقداماتی را در جهت مبارزه با انتقال قاچاق و عدم بازگشت كودكان (مقیم) خارج معمول خواهند داشت. 2. در این راستا، كشورهای طرف كنوانسیون انعقاد توافقنامه‌های دو جانبه و یا چند جانبه یا پذیرش توافقنامه‌های موجود را تشویق خواهند نمود.
1. كودك دارای حق آزادی ابراز عقیده می‌باشد. این حق شامل آزادی جستجو، دریافت و رساندن اطلاعات و عقاید از هر نوع، بدون توجه به مرزها، كتبی یا شفاهی یا چاپ شده، به شكل آثار هنری یا از طریق هر رسانه دیگری به انتخاب كودك می‌باشد. 2. اعمال این حق ممكن است منوط به محدودیتهای خاصی باشد، ولی این محدودیتها فقط منحصر به مواردی است كه در قانون تصریح شده و ضرورت دارند. الف ـ برای احترام به حقوق یا آبروی دیگران ب ـ برای حفاظت از امنیت ملی یا نظم عمومی یا به خاطر سلامت عمومی و یا مسائل اخلاقی.
1. كشورهای طرف كنوانسیون، حقوق كودك را در مورد آزادی تشكیل اجتماعات و مجامع مسالمت‌آمیز به رسمیت می‌شناسند. 2. به غیر از محدودیتهایی كه در قانون تصریح شده و یا برای حفظ منافع امنیت ملی یا امنیت عمومی، نظم عمومی، سلامت عمومی و اخلاقیات و یا حقوق و آزادیهای دیگران ضروری است، هیچ محدودیتی در اعمال این حقوق وجود ندارد.
1. كشورهای طرف كنوانسیون، حقوقی را كه در این كنوانسیون در نظر گرفته شده، برای تمام كودكانی كه در حوزه قضائی آنها زندگی می‌كنند بدون هیچگونه تبعیضی از جهت نژاد، رنگ، جنسیت، زبان، مذهب، عقاید سیاسی، ملیت، جایگاه قومی‌و اجتماعی، مال، عدم توانایی، تولد و یا سایر احوال شخصیه والدین و یا قیم قانونی محترم شمرده و تضمین خواهند نمود. 2. كشورهای طرف كنوانسیون تمام اقدامات لازم را جهت تضمین حمایت از كودك در مقابل تمام اشكال تبعیض، مجازات بر اساس موقعیت، فعالیتها، ابراز عقیده و یا عقاید والدین، قیم قانونی و یا اعضای خانواده كودك به عمل خواهند آورد
1. در تمام اقدامات مربوط به كودكان كه توسط مؤسسات رفاه اجتماعی عمومی و یا خصوصی، دادگاهها، مقامات اجرائی، یا ارگانهای حقوقی انجام می‌شود، منافع كودك از اهّم ملاحظات می‌باشد. 2. كشورهای طرف كنوانسیون متقبل می‌شوند كه حمایتها و مراقبتهای لازمه را برای رفاه كودكان، با توجه به حقوق و وظایف والدین آنها، قیم و یا سایر افرادی كه قانوناً مسئول آنان هستند، تضمین كنند و در این راستا اقدامات اجرائی و قانونی مناسب معمول خواهد گردید. 3. كشورهای طرف كنوانسیون تضمین خواهند نمود كه مؤسسات، خدمات و وسائلی كه مسئول مراقبت و حمایت كودكان هستند مطابق با معیارهائی باشند كه توسط مقامات ذیصلاحیت خصوصاً در زمینه‌های ایمنی، بهداشت، تعداد كاركنان آن مؤسسات و نحوه نظارت و بازرسی، تعیین شده است.
1. كشورهای طرف كنوانسیون حق ذاتی هر كودك را برای زندگی به رسمیت خواهند شناخت. 2. كشورهای طرف كنواسیون ایجاد حداكثر امكانات را برای بقا و پیشرفت كودك تضمین خواهند نمود.
1. كشورهای طرف كنوانسیون حق كودك برای حفظ هویت خود، من جمله ملیت، نام و روابط خانوادگی را طبق قانون و بدون مداخله تضمین خواهند كرد. 2. در مواردی كه كودك به طور غیرقانونی از تمام یا برخی از حقوق مربوط به هویت خود محروم شود، كشورهای عضو حمایت و مساعدتهای لازم را برای استیفای سریع حقوق فوق به عمل خواهند آورد.
1. مطابق با تعهدات كشورهای طرف كنوانسیون در پاراگراف 1 ماده 9، در خواست كودك یا والدین وی برای ورود یا ترك كشور برای به هم پیوستن مجدد خانواده، از سوی كشور طرف كنوانسیون با نظر مثبت و به روشی انسانی و سریع برسی خواهند شد. كشورهای طرف كنوانسیون با نظر مثبت و به روشی انسانی و سریع بررسی خواهد شد. كشورهای طرف كنوانسیون هم چنین تضمین خواهند نمود كه تسلیم این گونه در خواستها عواقبی برای درخواست كننده و اعضای آنها در پی نخواهد داشت. 2. كودكی كه والدینش در كشورهای جداگانه زندگی می‌كنند حق دارد گذشته از شرایط استثنایی به طور منظم روابط شخصی و تماس مستقیم با والدین خود داشته باشد. بدین منظور و مطابق با تعهدات مندرج در پاراگراف 2 ماده 9، كشورهای طرف كنوانسیون حق والدین و كودك برای ترك هر كشور من جمله كشور ملی خود و ورود به هر كشور دیگری را محترم خواهند شمرد. حق ترك هر كشوری فقط مشمول محدودیتهایی است كه در قانون تصریح شده و برای حفظ امنیت ملی، نظم عمومی، سلامت عمومی یا اخلاقیات یا حقوق یا آزادیهای دیگران یا سایر حقوقی كه در این كنوانسیون به رسمیت شناخته شده‌اند، ضروری است.
1. كشورهای طرف كنوانسیون تضمین خواهند كرد كودكی كه قادر به شكل دادن به عقاید خود می‌باشد، بتواند این عقاید را آزادانه درباره تمام موضوعاتی كه مربوط به وی می‌شود ابراز كند. به نظرات كودك مطابق با سن و بلوغ وی بها داده شود. 2. بدین منظور، خصوصاً برای كودك فرصتهایی فراهم آورده شود تا بتواند در هر یك از مراحل دادرسی اجرائی و قضایی مربوط به وی به طور مستقیم یا از طریق یك نماینده یا شخصی مناسب به طریقی كه مطابق با مقررات اجرائی قوانین ملی باشد، ابراز عقیده نماید.
1. كشورهای طرف كنوانسیون حق آزادی فكر، عقیده و مذهب را برای كودك محترم خواهند شمرد. 2. كشورهای طرف كنوانسیون حقوق و وظایف والدین و سایر سرپرستان قانونی كودك را درباره هدایت كودك در جهت اعمال حقوق وی به طریقی كه باعث اعتلای استعدادها و تواناییهای كودك شود، محترم خواهند شمرد. 3. آزادی ابراز عقیده و مذهب فقط طبق محدودیتهایی كه در قانون تصریح شده و برای حفظ امنیت، نظم، سلامت و اخلاقیات عمومی و یا حقوق و آزادیهای اساسی دیگران لازم است، محدود می‌شود.