در این آیین‌نامه اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط بکار می‌روند:‏ الف - مؤسسه کاریابی: مؤسسات مشاوره شغلی و کاریابی غیردولتی (خصوصی و تعاونی) که توسط اشخاص صالح برای ‏راهنمایی و مشاوره شغلی به جویندگان کار و کارفرمایان، شناسایی فرصتهای شغلی در داخل وخارج از کشور و انجام خدمات ‏مورد نیاز تحکیم‌کننده روابط سه جانبه کارگر، کارفرما و دولت تاسیس‌شده و یا خواهند شد و به‌ دو دسته عمومی و تخصصی ‏تقسیم می‌شوند. ب - مؤسسه کاریابی عمومی: مؤسساتی که حوزه فعالیتشان به تامین نیرو و ارایه خدمات مشاوره عمومی برای کارجویان ‏و کارفرمایان اختصاص می‌یابد.‏ پ ‌- مؤسسه کاریابی تخصصی: مؤسساتی که حوزه فعالیتشان به یکی از بخشهای تخصصی کشاورزی، صنعت و معدن و ‏ساختمان و جز اینها مربوط می‌شود که درصورت افزایش تقاضای نیروی کار متخصص و دارای مهارت به سایر بخشهای تخصصی ‏قابل تسری است. ت - مشاور: فردی که مسئولیت ارایه مشاوره شغلی براساس فنون علمی مشاوره به‌جویندگان کار و کارفرمایان را با توجه ‏به وضعیت بازار کار و حوزه فعالیت مؤسسه برعهده دارد.‏ ث - کاریاب: فردی که انجام امور مربوط به شناسایی فرصتهای شغلی، کارفرمایان موجود در حوزه جغرافیایی و نوع ‏فعالیتها را به منظور جذب فرصتهای شغلی برعهده دارد.‏ ج - کارفرما: فردی که برای انجام فعالیتهای شغلی خود حداقل یک نفر مزدبگیر و یا حقوق‌بگیر در استخدام داشته باشد. چ - کارجو: فردی که آمادگی برای کار داشته و اقدامات مشخصی را به منظور جستجوی اشتغال مزدبگیری یا خود ‏اشتغالی به‌عمل آورده باشد.‏ ح - دفتر کاریابی مرکزی: محل معینی که از طرف مدیر مؤسسه کاریابی به عنوان مرکز اصلی فعالیت کاریابی در نظر ‏گرفته می‌شود و فعالیت کاریابی در آن به صورت متمرکز و مستقل انجام می‌گیرد و می‌تواند با رعایت ضوابط مندرج در ماده (12) ‏این آیین‌نامه نسبت به ایجاد شعبه یا نمایندگی در داخل یا خارج از کشور اقدام نماید.‏ خ - شبکه ملی بازار کار: سامانه واحد الکترونیکی که وزارت با هدف بهنگام‌سازی ثبت اطلاعات بازار کار در ارتباط با ‏کارجویان و کارفرمایان و نیز ایجاد نظام مبادله اطلاعات بین دستگاههای اجرایی و بخش غیردولتی در زمینه فرصتهای شغلی و ‏نیروی کار راه‌اندازی نماید.‏ د- انجمن: انجمن صنفی کارفرمایی مؤسسات کاریابی و مشاوره شغلی غیردولتی که براساس ضوابط و مقررات این ‏آیین‌نامه و ماده (131) قانون کار تشکیل می‌گردد.‏ ذ - کانون: متشکل از انجمنهای صنفی مؤسسات کاریابی غیردولتی سراسر کشور که در اداره کل تشکلهای کارگری و ‏کارفرمایی وزارت به ثبت رسیده است.‏ ر- وزارت: وزارت کار و امور اجتماعی ز - اداره کل استان: اداره کل کار و امور اجتماعی استان مربوط ژ - قانون: قانون مجازات اشتغال به حرفه کاریابی و مشاوره شغلی بدون داشتن پروانه کار - مصوب 1380 - س - هیئت مرکزی: هیئت موضوع ماده (7) این آیین‌نامه ش - هیئت استانی: هیئت موضوع ماده (9) این آیین‌نامه ش - خدمات مشاور عمومی: راهنمایی و مشاوره شغلی به جویندگان کار و تامین نیروی کار کارفرمایان در مشاغل ‏عمومی ص - خدمات مشاوره تخصصی: راهنمایی و مشاوره شغلی به جویندگان کار و تامین نیروی کار کارفرمایان در رشته‌های ‏شغلی ض - خدمات مشاوره حقوقی: ارایه مشاوره به جویندگان کار و کارفرمایان در زمینه حقوق کار مانند روابط کار، بازرسی ‏کار و طبقه‌بندی مشاغل

سازمانها، دستگاهها و نهادهای دولتی و غیردولتی در زمینه اعزام نیروی کار به خارج از کشور مکلف به رعایت ‏دستورالعمل تدوین شده توسط وزارت و هماهنگی با آن خواهند بود.‏

- مجوز فعالیت مؤسسه کاریابی داخلی پس از تایید صلاحیت فردی و حرفه‌ای متقاضیان در هیئت استانی، توسط ‏اداره کل استان مربوط و مجوز مؤسسه کاریابی خارجی توسط وزارت صادر می‌گردد.‏

هیئت مرکزی مرکب از افراد زیر است که به منظور انجام وظایف مندرج در ماده (8) این آیین‌نامه در محل ‏وزارت تشکیل می‌شود:‏ الف - مدیرکل دفتر هدایت نیروی کار و کاریابیهای وزارت (رییس)‏ ب - معاون فنی و آموزشی سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور پ - نماینده کانون ت - مدیرکل تنظیم روابط کار وزارت ث - مدیرکل فعالیتهای اقتصادی وزارت امور خارجه (ویژه کاریابی‌های خارجی) ج - نماینده بنیاد شهید و امور ایثارگران چ - مدیرکل وزارتخانه‌ها و سازمانهای مستقل مرکزی حسب مورد

هیئت استانی مرکب از افراد زیر می‌باشد: الف - مدیرکل کار و امور اجتماعی استان (رییس) ت - مدیرکل آموزش فنی و حرفه‌ای استان ث - نماینده انجمن ج - مدیرکل صنایع و معادن استان چ - مدیرکل هماهنگی امور اقتصادی معاونت برنامه‌ریزی استانداری

وظایف اداره کل استان در اجرای این آیین‌نامه به شرح زیر است: الف - اخذ اطلاعات و آمار عملکرد ماهانه مؤسسات کاریابی و ارسال به مرکز آمار و اطلاعات بازار کار وزارت. ب - نظارت بر درج آگهی نیازمندیهای بازار کار در جراید، رسانه‌های جمعی و سایتهای اینترنتی. پ - انجام نظارت و بازرسیهای مستمر از مؤسسات کاریابی. ت - ارسال منظم گزارش وضعیت کاریابیها به دفتر هدایت نیروی کار و کاریابیها. ث - اخذ درخواست متقاضیان ایجاد موسسه کاریابی و بررسی اولیه صلاحیت فردی و حرفه‌ای آنان جهت ارایه به هیئت ‏استانی. ج - شناسایی مؤسسات کاریابی غیرمجاز و اعلام جرم علیه ایشان در مراجع ذیصلاح و پیگیری آن به منظور جلوگیری از ‏ادامه فعالیت آنان مطابق قانون. چ - تعیین تکلیف کارجویان ثبت نام شده در مؤسسات کاریابی که مجوز آنها لغو گردیده و یا تمدید نشده است. ح - برگزاری دوره آموزشی توجیهی (کوتاه مدت) برای مدیر و کارکنان مؤسسه کاریابی قبل از شروع فعالیت.

حوزه فعالیت مؤسسات کاریابی خارجی محدود به کشور هدف بوده و در صورت ایجاد دفتر نمایندگی در کشور ‏مذکور و یا هرگونه تغییر و تحول آن در دفتر، مؤسسه کاریابی موظف است مراتب را به اطلاع هیئت مرکزی برساند.

متقاضیان ایجاد مؤسسات کاریابی عمومی که با درخواست آنان موافقت شده است موظف به استخدام حداقل ‏یک نفر مشاور کاریابی مرد و یک نفر مشاور کاریابی زن می‌باشند و موظفند ظرف دو ماه نسبت به تهیه و معرفی مکان مناسب و ‏تامین امکانات مربوط اقدام نمایند. در غیر این صورت تقاضای آنان لغو می‌شود.

کاریابی فعالیتی مستقل محسوب می‌شود و تجمیع آن با سایر مشاغل ممنوع است و در صورت مبادرت به ‏چنین اقدامی مجوز مؤسسه کاریابی توسط هیئت استانی لغو خواهد شد.

وظایف مؤسسات کاریابی عبارت است از: الف - شناخت بازار کار داخلی (ویژه مؤسسات کاریابی داخلی) و شناخت بازار کار خارجی (ویژه مؤسسات کاریابی ‏خارجی). ب - ثبت نام از کارجو. پ - شناسایی فرصتهای شغلی داخل در محدوده استقرار فعالیت مؤسسه کاریابی. ت - ارایه خدمات مشاوره و راهنمایی شغلی به جویندگان کار و کارفرمایان. ث - معرفی و بکارگماری کارجویان واجد شرایط در واحدهای پذیرنده. ج - تهیه گزارشهای تخصصی دوره‌ای مربوط به بازار کار محدوده فعالیت مؤسسه کاریابی و ارایه آن به مراجع ذی‌ربط. چ - راهنمایی و معرفی جویندگان کار فاقد مهارت به مراکز آموزش فنی و حرفه‌ای به منظور فراگرفتن مهارتهای مورد ‏نیاز بازار کار با هماهنگی اداره کل استان. ح - ورود اطلاعات بازار کار به شبکه ملی بازارکار به صورت به هنگام و بهره‌برداری از اطلاعات آن. خ - ارسال به موقع اطلاعات و آمار عملکرد ماهانه به اداره کل استان براساس ضوابط وزارت. د- حفظ و نگهداری اطلاعات شغلی و هویتی جویندگان. ذ- استفاده از شبکه ملی سراسری بازار کار. ر - هماهنگی با سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور به منظور توسعه دوره‌های آموزشی مهارت متناسب با نیازهای ‏داخلی و خارجی. ژ - مبادله اطلاعات با سایر مؤسسات کاریابی به منظور تامین نیروی کار مناسب کارفرمایان. س - ارسال نسخه‌ای از قرارداد منعقده با کارجو و کارفرمای خارجی به اداره کل استان.

هر یک از مؤسسات کاریابی در چارچوب شرایط و ضوابط اعلامی از سوی هیئت مرکزی مجاز به تامین نیروی ‏انسانی مورد نیاز کارفرمایان جهت بهره‌مندی از معافیتهای قانونی می‌باشند.

ایجاد بانک اطلاعاتی از فرصتهای شغلی و جویندگان کار توسط اشخاص حقیقی و حقوقی صرفاً با مجوز وزارت ‏امکان‌پذیر خواهد بود.

تعرفه حق‌الزحمه مشاوره و ثبت نام حضوری کارجو در مؤسسه کاریابی هر سال توسط هیئت مرکزی و تایید ‏وزارت (حداکثر تا نیمه اسفند ماه سال قبل) تعیین و ابلاغ خواهد شد.

تعرفه حق‌الزحمه بکارگماری کارجو در خارج از کشور برای قرارداد کار یک ساله و بیشتر، معادل حداقل ‏حقوق پایه مورد تایید سفارت ایران در کشور هدف و برای قرارداد کار کمتر از یک سال به صورت تناسبی محاسبه و توسط وزارت ‏به مؤسسات کاریابی ابلاغ می‌شود.

مؤسسه کاریابی می‌تواند به منظور وصول حق‌الزحمه خود در زمان معرفی به کار از کارجو تضمین و تامین لازم ‏را در قالب سفته اخذ نماید.

موارد قابل رسیدگی موضوع ماده (30) این آیین‌نامه به شرح زیر است: الف - افشای هرگونه اطلاعات مربوط به کارجو به غیر از نام و نام خانوادگی، سن، جنس، سوابق تحصیلی، مهارتی و ‏شغلی. ب - انتشار و تبلیغ هرگونه آگهی اغواکننده با هدف سوءاستفاده از جویندگان کار. پ - ارایه هرگونه اطلاعات و آمار غیرواقعی به مراجع ذی‌ربط. ت - فقدان عملکرد و غیرفعال‌بودن مؤسسه کاریابی. ث - عدم رعایت تعرفه‌های اعلام شده درخصوص دریافت حق‌الزحمه. ج - اخذ تضمین غیر از موارد احصاء شده در ماده (29) این آیین‌نامه. چ - اعمال تبعیض در معرفی جویندگان کار واجد شرایط با تخصص و سوابق مشابه به واحدهای پذیرنده نیروی کار . ح - اشتغال به فعالیت دیگری به غیر از امر کاریابی در محل مؤسسه کاریابی. خ - عدم ارایه راهنمایی و مشاوره شغلی به جویندگان کار و کارفرمایان. د - عدم نصب تابلو، مجوز و منشور راهنمای استفاده از خدمات کاریابی در مؤسسه کاریابی. ذ - عدم ارایه به موقع آمار و اطلاعات درخواستی به مراجع ذیصلاح. ر- عدم رعایت قوانین کار و تامین اجتماعی. ز - هرگونه محکومیت کیفری مؤثر که منجر به محرومیت از حقوق اجتماعی گردد. ژ- معرفی کارجو به کارفرمایان بدون توجه به شرایط اعلام شده از سوی طرفین.

مؤسسات کاریابی نمونه پس از بررسی عملکرد سالانه آنها براساس شاخصهای مصوب هیئت مرکزی و ابلاغ آن ‏به سازمان استان انتخاب می‌شوند.

به منظور هماهنگی سیاستها و برنامه‌ریزی، هدایت و نظارت بر روند اعزام نیروی کار به خارج از کشور و تعیین ‏کشورهای هدف، کارگروهی متشکل از نمایندگان تام‌الاختیار وزارتخانه‌های امور خارجه، کشور، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ‏ایران، سازمان تامین اجتماعی، انجمن صنفی دفاتر مشاوره شغلی و کاریابی‌های خارجی به‌ریاست معاون توسعه کارآفرینی و ‏اشتغال وزارت تشکیل می‌گردد.

وزارت موظف است نسبت به اجرای موافقتنامه‌ها و یادداشتهای تفاهم منعقده با همتایان خود در کشورهای ‏مختلف در زمینه اعزام نیروی کار به خارج از کشور و آموزشهای غیردولتی فعال در زمینه مشاوره شغلی و کاریابیهای خارجی ‏اقدام لازم را به‌عمل آورد.

هرگونه فعالیت در امور کاریابی بدون اخذ مجوز از وزارت ممنوع است.‏

رسانه‌های گروهی اعم از نشریات، جراید و صدا و سیما در انتشار تقاضای کارجویان و کارفرمایان (به استثنای ‏آگهی مؤسسات دولتی و نهادهای عمومی برای استخدام کارکنان) برای تامین نیروی کار صرفاً در چارچوب دستورالعمل ابلاغی ‏وزارت مجاز به انتشار تقاضاها می‌باشند.‏

- انتقال مجوز مؤسسه کاریابی ناشی از فوت، از کارافتادگی و نظیر آن تنها در چارچوب ضوابط ابلاغی هیئت ‏مرکزی مجاز می‌باشد.‏

- وظایف هیئت مرکزی به شرح زیر است: الف - تهیه برنامه‌های سالانه و پنجساله توسعه کمی و کیفی مؤسسات کاریابیها ب - تهیه شاخصهای ارزیابی عملکرد مؤسسات کاریابی پ - بررسی سایر امور قابل واگذاری به مؤسسات کاریابی ت - تعیین ضوابط و شرایط مربوط به مکان، امکانات و تجهیزات و کارکنان مورد نیاز مؤسسات کاریابی ث - نظارت بر عملکرد هیئتهای استانی ج - تجدیدنظر در آراء صادره از سوی هیئت‌های استانی چ - تایید نهایی درخواست متقاضیان ایجاد مؤسسات کاریابی خارجی

وظایف هیئت استانی به شرح زیر است: الف - بررسی و تایید صلاحیت فردی و حرفه‌ای اشخاص متقاضی ایجاد مؤسسه کاریابی داخلی در چارچوب این آیین‌نامه ‏و ضوابط و شرایط ابلاغی هیئت مرکزی. ب - رسیدگی به موارد تخلف مؤسسات کاریابی. پ - ارزیابی عملکرد مؤسسات کاریابی در چارچوب این آیین‌نامه و ضوابط ابلاغی هیئت مرکزی. ث - اعلام نظر در مورد درخواست ایجاد دفتر نمایندگی کاریابی. ج - تعیین شاخصهای ظرفیت ایجاد مؤسسات کاریابی در هر شهرستان در چارچوب دستورالعمل ابلاغی هیئت مرکزی. چ - تعیین گرایشهای تخصصی و رتبه مؤسسات کاریابی در چهارچوب ضوابط و شرایط ابلاغی هیئت مرکزی.

حوزه فعالیت مؤسسات کاریابی داخلی محدود به شهرستان محل استقرار دفتر مؤسسه کاریابی می‌باشد. ایجاد ‏دفتر نمایندگی در استان و یا سایر استانها منوط به‌احراز شرایط زیر است: الف - موافقت مدیرکل کار و امور اجتماعی استان مقصد پس از اخذ نظر هیئت استانی. ب - اتصال به شبکه ملی بازار کار بین دفتر نمایندگی و دفتر مرکزی کاریابی. پ - معرفی افراد واجد شرایط نمایندگی.

شرایط متقاضیان ایجاد مؤسسات کاریابی (اعم از عمومی و تخصصی) به‌شرح زیر تعیین می‌شود: الف - تابعیت جمهوری اسلامی ایران و تدین به یکی از ادیان رسمی کشور. ب - داشتن حداقل سن (30) سال تمام. پ - نداشتن سابقه کیفری مؤثر به تایید مراجع ذیصلاح. ت - دارابودن مدرک تحصیلی حداقل کارشناسی ترجیحاً در یکی از رشته‌های مدیریت، علوم اجتماعی، علوم تربیتی، ‏حقوق، علوم اقتصادی و روانشناسی. ث - دارابودن کارت پایان خدمت یا معافیت دایم (برای آقایان). ج - ارایه گواهی طی دوره آموزش آشنایی با قوانین و مقررات مربوط به بازار کار و کاریابی از موسسات آموزشی معتبر. چ - داشتن سابقه و تجربه کاری در زمینه فعالیت کسب و کار حداقل به مدت پنج سال. ح - اشخاص حقوقی متقاضی فعالیت در چهارچوب این آیین‌نامه باید موضوع فعالیت را در اساسنامه خود ثبت نمایند. خ - داشتن تسلط به یکی از زبانهای خارجی معتبر دنیا متناسب با زبانهای کشورهای هدف برای کاریابی‌های خارجی.

ایثارگران متقاضی تاسیس مؤسسه کاریابی در شرایط مساوی دارای اولویت می‌باشند.

مدت اعتبار مجوز مؤسسه کاریابی از تاریخ صدور پنج سال است و تمدید آن منوط به ارزیابی و تایید عملکرد ‏مؤسسه کاریابی توسط هیئت استانی می‌باشد.

- مؤسسات کاریابی می‌توانند با هماهنگی و تایید اداره کل اشتغال اتباع خارجی وزارت، نسبت به بکارگماری ‏نیروی کار خارجی در چارچوب دستورالعمل ابلاغی اقدام نمایند.

مؤسسات کاریابی مجاز به انجام فعالیتهای پیمانکاری در قالب شرکتهای خدمات پشتیبانی نیروی انسانی ‏نمی‌باشند، لیکن می‌توانند نسبت به معرفی پیمانکاران به‌متقاضیان مربوط در چارچوب ضوابط اعلامی وزارت اقدام نمایند.

مؤسسات کاریابی در صورت ارایه خدمات مشاوره‌ای موضوع بندهای «ش»، «ص» و «ض» ماده (1) این ‏آیین‌نامه به عنوان کاریابی رتبه یک و در صورت ارایه خدمات مشاوره‌ای موضوع بندهای (ص) و (ض) ماده (1) به عنون کاریابی ‏رتبه دو و در صورت ارایه خدمات موضوع بند «ش» ماده (1) به عنوان کاریابی رتبه سه محسوب می‌شوند.

تعرفه حق‌الزحمه مؤسسه کاریابی بابت بکارگماری کارجویان در داخل کشور براساس مدت انتظار کارجو ‏‏(فاصله زمانی ثبت نام تا بکارگماری وی) و نیز مدت اشتغال وی که مورد درخواست کارفرما است در فرصت شغلی معرفی شده ‏توسط هیئت مرکزی تعیین و ابلاغ خواهد شد.

مؤسسات کاریابی حق دریافت هیچ‌گونه وجهی به غیر از تعرفه‌های موضوع این آیین‌نامه را از کارجویان نخواهند ‏داشت.

- رسیدگی به موارد تخلف هر یک از مؤسسات کاریابی براساس این آیین‌نامه با دعوت از مدیر مؤسسه کاریابی در ‏هیئت استانی انجام می‌شود.

تخطی مؤسسات کاریابی از مفاد این آیین‌نامه و سایر ضوابط مربوط به‌ قانون کار تخلف محسوب شده و برابر ‏مجازاتهای تعیین شده در آیین‌نامه انضباطی که توسط وزارت تهیه خواهد شد با متخلفان برخورد خواهد گردید و در صورت لزوم، ‏موارد از طریق مراجع ذی‌ربط و محاکم قضایی تحت پیگیرد قرار می‌گیرد.

در صورت پیش‌بینی اعتبار برای کمک و تجهیز کاریابی‌ها در قانون بودجه کل کشور براساس ضوابط تعیین ‏شده توسط وزارت، از طریق اداره کل استان به‌مؤسسات کاریابی که مطابق این آیین‌نامه فعالیت نموده باشند، با رعایت قوانین و ‏مقررات مربوط کمک و یارانه پرداخت می‌شود.

نمایندگیهای جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور، نیازهای بازار کار و طرحهای اشتغالزا را در کشور ‏هدف هر سال به وزارت اعلام می‌نمایند.

این آیین‌نامه جایگزین آیین‌نامه اجرایی قانون مجازات اشتغال به حرفه کاریابی و مشاوره شغلی بدون‌داشتن ‏پروانه‌کار، موضوع تصویب‌نامه شماره25489/ت30079ه- مورخ 14/5/1383 می‌شود.