علمی است که از مسائل کلی و ابزارهای استنباط و اجتهاد بحث می کند و مسلمانان در اختراع آن به سهم خود خدمتی به ترقز علم حقوق کرده اند هنوز هم برخی از مسائل آن اگر منقح و بر قضایای روز تطبیق شود قابل استفاده است ولی بیشتر نیازهای حقوق جدید را برآورده نمی کند.علمی که جای آن را امروزه پر کرده است مفادا به نام مقدمه عمومی علم حقوق خوانده می شود.