جاسوسی

جاسوسی در لغت، جستجو کننده خبر، و خبرپرسی آمده است و مترادف با تجسس می‌باشد. و در اصطلاح، جاسوسی جرمی است علیه امنیت که در آن مقام یا مامور دولتی که نقشه‌ها، اسناد، مدارک و تصمیمات محرمانه و مهم را در اختیار دارد و یا کسی که به هر نحو ولو با سرقت به آن دست یافته است آن را با علم به مهم و محرمانه بودن در اختیار کسی قرار دهد که می‌داند او فاقد صلاحیت است و یا مفاد آن را به وی منتقل نماید.(ویکی فقه)

در جمهوری اسلامی ایران ضمن ذکر مصادیق جرم جاسوسی در قانون مجازات اسلامی، مصادیق جرم جاسوسی و مجازات آن در خصوص نظامیان در قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح مصوب 1382/10/09 در ماده 24 آن پیش بینی شده است. با توجه به اینکه جاسوسی یک جرم فراملی و فرامری است که طی آن اخبار و اطلاعات طبقه بندی شده در اختیار کشور، یا کشورهای قرار می گیرد، از این رو برخی معاهدات و کنوانسیون های بین المللی به مقوله جاسوسی پرداخته و موضوع جاسوسی به عنوان یکی از موضوعات حقوق بین المللی مطرح است.(سیویلیکا ، هدایتی چنانی، رحمان،1399) که از آن جمله می‌توان به کنوانسیون چهارم لاهه در مورد قوانین و عرف جنگ‌های زمینی (۳)، منعقده در سال ۱۹۰۷ م.. اشاره کرد که به مسئله جاسوسی در زمان جنگ و شیوه رفتار با جاسوسان از سوی دولت متخاصم پرداخته است. پروتکل دوم کنوانسیون‌های ۱۹۴۹ م.. ژنو (۴) در مورد حقوق بشر نیز که در هشتم ژوئن ۱۹۷۷ به اتفاق آرا تصویب شد به موضوع جاسوسان و رفتار با آنان جدا از مسئله اسرای جنگی می‌پردازد. (تابناک)

قانون گذار ایران تفصیلی بین جاسوسی و خیانت به وطن قایل نشده است. از توجه به مطالب فوق الذکر می‌توان مصادیق هر یک از مفاهیم جاسوسی و خیانت به وطن را شناسایی کرد. منبع این شناسایی قانون مجازات اسلامی‌ و قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح است. در رابطه بین این دو قانون نیز باید گفت اگر در مورد نظامیان حکم خاصی در قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح وضع نشده باشد تابع قانون مجازات اسلامی‌خواهند بود. هر چند قانون گذار در ماده 501 ق.م.ا جرم موضوع این ماده را به عنوان جرم جاسوسی تلقی کرده است ولی به نظر می‌رسد باید آن را از مصادیق خیانت به وطن نامید. (منصور رحمدل،فصلنامه علمی تحقیقات حقوقی تطبیقی ایران و بین الملل)