درخواست سرپرستی طفل

برابر مواد 5،4،3 و 6 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بد سرپرست مصوب ۱۳۹۲، افراد با شرایط زیر میتوانند سرپرستی کودکان و نوجوانان را از سازمان بهزیستی کشور درخواست کنند:

1- داشتن تابعیت ایران:  در حالی که در قانون پیشین اتباع خارجی هم میتوانستند به شرط مقیم بودن در ایران درخواست سرپرستی کنند ، در قانون جدید این حق تنها به اتباع ایران اختصاص یافته است اعم از اینکه مقیم ایران باشند یا خارج از ایران (ماده۳) . ایرانیان مقیم خارج از کشور میتوانند تقاضای سرپرستی خود را از طریق سفارتخانه یا دفتر حضانت از منافع جمهوری اسلامی ایران ، به سازمان بهزیستی تقدیم نمایند و سازمان موظف است با حکم دادگاه به درخواست ترتیب اثر دهد. (ماده ۴) . محرومیت اتباع خارجی از سرپرستی اطفال ایرانی، ناشی از بی اعتمادی نسبت به آنان و عدم اطمینان از تامین منافع مادی و معنوی کودک و نوجوان است.

2- داشتن سن بیش از ۳۰ سال: کسانی که تقاضای سرپرستی کودک یا نوجوان را دارند ، باید دست کم سی سال یا بیش از آن داشته باشند. درمورد زن و شوهری که درخواست سرپرستی میکنند، کافی است که یکی از آنان بیش از ۳۰ سال داشته باشد. (ماده ۵) این قاعده در قانون پیشین هم دیده میشد. هدف قانون گذار از شرط سن ظاهرا این است که اشخاصی که درخواست سرپرستی دارند، پختگی و آمادگی کافی برای این امر و تامین منافع مادی و معنوی طفل یا نوجوان را داشته باشند.

3- تقاضای مشترک زن و شوهر یا درخواست زن یا دختر بی شوهر در سرپرستی اناث( دختران): برابر ماده ۵ قانون ۱۳۹۲، زن و شوهری که پنج سال از ازدواج آنان گذشته و صاحب فرزند نشده باشند، مشروط بر این که یکی از آنان بیش از ۳۰ سال سن داشته باشد، میتوانند درخواست سرپرستی کنند. چنانچه به تشخیص سازمان پزشکی قانونی امکان بچه دار شدن زوجین وجود نداشته باشد ، درخواست کنندگان از شرط مدت ۵ سال مقرر در بند الف ماده ۵، معاف خواهند بود. همچنین زن و شوهر دارای فرزند مشروط بر اینکه حداقل یکی از آنان بیش از سی سال سن داشته باشند میتوانند تقاضای سرپرستی کنند. 

علاوه بر افراد یاد شده، قانون به دختران و زنان بدون شوهر در صورتی که حداقل ۳۰ سال سن داشته باشند، اجازه داده است سرپرستی کودکان و نوجوانان دختر را درخواست کنند. 

چنانچه درخواست کنندگان سرپرستی از بستگان کودک یا نوجوان باشند، دادگاه با اخذ نظر سازمان و با رعایت مصلحت کودک یا نوجوان ، میتواند آنان را از برخی شرایط مقرر در قانون معاف کند.

4- تقید به انجام واجبات و ترک محرمات: اقلیت های دینی و مذهبی باید بر طبق دین و مذهب خود این تقید را داشته باشند. البته که تشخیص چنین امری دشوار است و به نظر میرسد داشتن صلاحیت اخلاقی همین معنی را برساند. 

5- عدم محکومیت جزایی موثر با رعایت مواد مقرر در قانون مجازات اسلامی (بند ب ماده ۶)

6- تمکن مالی: در این مورد بنا بر قانون جدید، دادگاه در صورتی حکم سرپرستی صادر می نماید که درخواست کننده سرپرستی ، بخشی از اموال یا حقوق خود را به کودک یا نوجوان تحت سرپرستی تملیک کند. تشخیص نوع یا میزان مال مذکور با دادگاه است. در مواردی به دادگاه اجازه داده شده است که بر اساس مصلحت کودک یا نوجوان بدون اخذ تضمین یا تعهد کتبی، مثلا در موردی که طفل خود دارای تمکن مالی است و به حمایت مالی سرپرست نیاز ندارد، حکم سرپرستی صادر نماید.

همچنین براساس ماده 15 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بد سرپرست: درخواست کننده منحصر یا درخواست کنندگان سرپرستی باید متعهد گردند که تمامی هزینه های مربوط به نگهداری و تربیت و تحصیل افراد تحت سرپرستی را تأمین نمایند. این حکم حتی پس از فوت سرپرست منحصر یا سرپرستان نیز تا تعیین سرپرست جدید، برای کودک یا نوجوان جاری می باشد. بدین منظور سرپرست منحصر یا سرپرستان، موظفند با نظر سازمان خود را نزد یکی از شرکت های بیمه به نفع کودک یا نوجوان تحت سرپرستی بیمه عمر کنند.

7- عدم حجر: واضح است محجوری که خود نیاز به سرپرست دارد نمیتواند سرپرست دیگری را بر عهده بگیرد.

8- صلاحیت جسمی و روانی لازم و توانایی عمل برای نگهداری و تربیت کودکان و نوجوانان تحت سرپرستی (بند ه ماده ۶)

9- عدم اعتیاد به مواد مخدر، روان گردان و الکل (بند و ماده ۶)

10- صلاحیت اخلاقی: بی شک کسانی که صلاحیت اخلاقی نداشته باشند نمی توانند فرزندانی شایسته و با اخلاق تربیت کنند. ( بند ز ماده ۶)

11- عدم ابتلا به بیماری های واگیر دار و یا صعب العلاج

12- اعتقاد به یکی از ادیان مصرح در قانون اساسی جمهوری اسلامی: علاوه بر دین اسلام (مذاهب مختلف)، شامل ادیان مسیحی، کلیمی و زرتشتی است. بنابراین پیروان ادیان غیر رسمی نمی توانند از مزایای سرپرستی بهره مند گردند.

همچنین بنابر تبصره ۱ ماده ۶ رعایت اشتراکات دینی میان سرپرست و افراد تحت سرپرستی الزامی است. دادگاه صالح با رعایت مصلحت کودک و نوجوان غیر مسلمان، سرپرستی وی را به درخواست کنندگان مسلمان می سپارد. بنا براین در خواست کنندگان غیر مسلمان نمی توانند سرپرستی کودک یا نوجوان مسلمان را بر عهده بگیرند. (برگرفته از قاعده فقهی که غیر مسلمانان نمیتوانند بر مسلمانان ولایت داشته باشند.) (دکتر صفایی، امامی، ۱۳۹۸، صفحه ۳۳۱-۳۳۴)