حجر

محجوریت یک حالت موقت است، مثلاً شخصی که جنون دارد، می‌تواند مجدداً صحت و سلامت عقلی خود را به دست آورد، یا غیررشید که می‌تواند با رسیدن به سن بلوغ اعلام رشد کند. بنابراین محجوریت امری موقتی بوده و لزومی ندارد که یک شخص تا پایان عمر محجور باقی بماند. در چنین حالتی فرد مدعی است که از حالت حجر خارج شده و یا مدعی رشد است، در نتیجه این اختیار را دارد که به آن دادگاهی که حکم حجر را صادر کرده رجوع کند و مدارک و شواهدی را که دال بر سلامت او است ، ارائه داده و ثابت کند. به طور مثال دختر بعد از نه سالگی و پسر پس از پانزده سالگی میتواند به دادگاه مراجعه کرده و مدعی رشد شود و خود اختیار تصرف در اموال و اموراتش را به دست بگیرد. فرد متقاضی رفع حجر، می تواند به دادگاهی که حکم حجر را صادر نموده مراجعه کرده و ادعای خروج از حالت حجر یا به عبارتی ادعای رشد خود را مطرح نماید. با طرح این ادعا، دادگاه بررسی های لازم را انجام داده و پس از کسب تأییدیه پزشکی قانونی مبنی بر سلامت عقلی خواهان، دادگاه اقدام به صدور حکم رفع حجر می نماید. به موجب این حکم، قیومیت فرد نیز باطل شده و فرد توانایی این را دارد که در مورد امور خود، مستقلاً تصمیم بگیرد. در واقع نظر پزشکی قانونی در زمینه احراز جنون یا عدم جنون فرد، به منزله نظر کارشناسی برای دادگاه است و تا زمانی که خلاف واقع نبودن آن برای دادگاه محرز نشود، دارای اعتبار است. در صورتی که محقق قضیه، به خلاف نظر کارشناسی پزشکی قانونی برسد، این نظریه از اعتبار خارج می گردد. به طور معمول رئیس دادگاه علاوه بر نظر پزشکی قانونی از خود مجنون یا محجور نیز بررسی های لازم را به عمل می آورد. نظر پزشک قانونی در خصوص جنون یا عدم جنون شخص، مانند نظر سایر کارشناسان و اهل خبره است که هرگاه بر خلاف اوضاع و احوال محقق قضیه نباشد و بطلانش محرز نباشد، معتبر است ولی اگر ثابت شود که نظریه مذکور بر خلاف واقع و اوضاع و احوال محقق قضیه است، اعتباری ندارد.

همچنین قانون امور حسبی مقرر می دارد که اثر حجر از تاریخ قطعی شدن حکم اعمال می‌شود ولی اگر ثابت شود که علت حجر قبل از تاریخ حکم حجر وجود داشته است، اثز حجر از تاریخ وجود حجر مترتب می‌شود.

صدور حکم حجر، محجور را از تصرف در اموال و دفاع از حقوق مدنی خود منع می نماید. پر واضح است که با صدور حکم رفع حجر، این اختیارات در حیطه حقوق شخصی فرد قرار گرفته و خود مستقلا می تواند در خصوص آن ها اظهار نظر نموده و در آن ها هر گونه دخل و تصرف قانونی را بنماید. تمامی حقوق و اختیارات قانونی فردی که از حجر خارج شده است با عموم جامعه برابر بوده و محجوریت وی در یک زمان مشخص، باعث سلب برخی از حقوق در زمان اثبات رشد نمی گردد.  

قاضی در جلسه سوالاتی که کلیت آن بر مبنای چگونگی مدیریت مال است خواهد پرسید.

نمونه ای از سوالات به شرح زیر است:

اینکه چک چیست؟ تفاوت بین کارت ملی و کارت هوشمند در چیست؟ برای خرید ماشین برای مثال پژو، چه کار باید کرد؟ قیمت خانه در مناطق مختلف تهران به صورت حدودی چقدر است؟

اگر مقدار معینی پول نقد در اختیارت قرار دهیم با آن چه خواهی کرد و آن را چگونه مدیریت میکنی؟ و...

طبق بند ۱۲ ماده ۴ قانون حمایت خانواده، دادگاه خانواده صلاحیت رسیدگی به دعوای رفع حجر را دارد. پس لازم است خواهان درخواست خود را از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت کرده تا این دفاتر درخواست او را به دادگاه خانواده صالح ارجاع دهند.