طلاق به درخواست زوجه

عسر و حرج در رابطه زوجیت مطابق تبصره الحاقی ماده 1119 قانون مدنی عبارت است از به وجود آمدن وضعیتی که ادامه زندگی را بر ای زوجه با مشقت همراه ساخته و تحمل آن مشکل باشد. وضعیت مزبور به زوجه اجازه می دهد تا  از دادگاه تقاضای طلاق نماید. بر اساس ماده 1130 قانون مدنی اصلاحی 1370 « در صورتی  که دوام زوجیت موجب عسر و حرج زوجه باشد، وی می تواند به حاکم شرع مراجعه و تقاضای طلاق کند. چنانچه عسر و حرج مذکور در محکمه ثابت شود، دادگاه می تواند زوج را اجبار به طلاق نماید و در صورتی که اجبار میسر نباشد، زوجه به اذن حاکم شرع طلاق داده می شود. »  انعطاف  بسیار زیاد ماده بالا موجب شکل گیری طیف وسیعی  از تفسیرهای موسع (وسیع) و مضیق (محدود) شده و گاه دستاویز طلاق های بی مورد گردید. از همین رو در سال1381  تبصره ای به ماده موبور ملحق گردید که تعدادی از مصادیق عسر و حرج از باب تمثیل احصا (شمردن) و در نتیجه الگویی برای تعمیم (سرایت دادن) به موارد مشابه گردید.

در قانون مدنی ماده 1130، موارد زیر به عنوان مصادیق عسر و حرج معرفی شده‌اند:

1. ترک زندگی خانوادگی توسط زوج به مدت 6 ماه متوالی و یا 9 ماه متناوب در طول یک سال بدون داشتن عذر موجه.

2. اعتیاد شوهر به مواد مخدر یا مشروبات الکلی به حدی که اساس زندگی را مختل کند و یا خودداری زوج در برابر ترک اعتیادی که توسط پزشک تجویز شده باشد.

3. در صورتی که مرد به طور قطعی به 5 سال حبس یا بیشتر محکوم شود.

4. رفتارهای غیرقابل تحمل از جمله ضرب و شتم.

5. ابتلاء زوج به بیماری غیرقابل درمان یا صعب العلاج روانی و جسمی و امکان سرایت آن به زوج.

6. در صورت مواجه زوجه با موارد دیگری به جز مصادیق ذکر شده در فوق، دادگاه می‌تواند آن‌ها را بررسی کرده و عسر و حرج زن را احراز کند.

معیار تمیز عسر و حرج زن، هر دو چهرۀ نوعی و شخصی را دارد؛ نوعی است از این جهت که انسانی متعارف و طاقت او ، مد نظر قرار می گیرد؛ شخصی است بدین اعتبار که وضع انسان متعارف در شرایط ویژۀ زن معیار است نه به طور نوعی. ( ناصر کاتوزیان، دورۀ مقدماتی حقوق خانواده، تهران، میزان، 1396، ص 386 )