فروش مبیع به شرط داشتن وصف یا مقدار معین

در این صورت مسئله تابع ماده 355 ق.م است  که این ماده اموال تجزیه ناپذیر کاربرد دارد. مطابق این ماده اگر ملکی به شرط داشتن مساحت معین فروخته شده باشد و بعد معلوم شود که کمتر از آن مقدار است، مشتری حق فسخ معامله را خواهد داشت؛ و اگر معلوم شود که بیش تر است، بایع می تواند آن را فسخ کند، مگر اینکه در هر دو صورت طرفین به محاسبه زیاده یا نقیصه تراضی نمایند.

 اگر مبیع بیشتر از مقدار مورد شرط باشد بایع حق فسخ دارد و اگر کمتر باشد مشتری حق فسخ دارد.

به هرحال در این فرض به موجب ماده 355ق.م طرفین می توانند نسبت به زیاده یا کمی مبیع با یکدیگر توافق کنند.

به بیان دیگر

در فرضی که مبیع مالی تجزیه ناپذیر است، یعنی تقسیم و تجزیه از ارزش آن می کاهد و موجب ضرر مالک می شود، چون موضوع معامله را به آسانی نمی توان زیاد و کم کرد تا با هدف های ویژه طرفین متناسب شود، ظاهر این است که آنان مقدار را به منزله وصفی از مبیع تلقی کرده اند و آن را به عنوان واحدی تجزیه ناپذیر مورد معامله قرار داده اند.به همین دلیل و برای جلوگیری از ضرر صاحب کالا، قانون مدنی نیز اثر تخلف از شرط را تنها ایجاد خیار فسخ قرار داده است.در ماده 385 قانون مدنی آمده است«اگر مبیع از قبیل خانه یا فرش باشد که تجزیه آن بدون ضرر ممکن نمی شود، وبه شرط مقدار معین فروخته شده ولی در حین تسلیم کمتر یا بیشتر درآید، درصورت اولی مشتری و در صورت دوم بایع حق فسخ خواهد داشت»

پس، اگر فرشی به شرط داشتن مساحت 12 متر مربع فروخته شود و 13 متر درآید، فروشنده حق ندارد ادعا کند که یک متر اضافی مال او است.زیرا آنچه مورد معامله قرار گرفته یک قطعه فرش است نه 12 متر از آن؛ هم چنان که اگر 10 متر درآید، خریدار نمی تواند از ثمن کم کند، زیرا او نیز قطعه فرشی خریده که یکی از اوصاف آن داشتن مساحت 12 متر بوده است. .(دکتر ناصرکاتوزیان-درسهایی از عقود معین-جلد اول-ص57)

به موجب ماده 149 اصلاحی قانون ثبت فرض دیگری در خصوص مبیعی که حین التسلیم مقدار آن اضافه بر مقدار تعیین شده در زمان عقد در می آید پیش بینی شده است.این ماده مقرر می دارد نسبت به ملکی که با مساحت معین مورد معامله قرار گرفته و بعدا معلوم شود اضافه مساحت دارد ذی نفع می تواند قیمت اضافی را براساس ارزش مندرج در اولین سند انتقال و سایر هزینه های قانونی معامله به صندوق ثبت تودیع و تقاضای اصلاح سند خود را بنماید.در صورتیکه اضافه مساحت در محدوده سند مالکیت بوده و به مجاورین تجاوزی نشده و در عین حال به مالک و خریدار نسبت به اضافه مذکور قراردادی داده نشده باشد اداره ثبت سند را اصلاح و به ذی نفع اخطار می نماید تا وجه تودیعی را از صندوق ثبت دریافت کند