مفهوم اشتباه در شخص طرف قرارداد و تاثیر آن بر قرارداد (مطالعه تطبیقی در حقوق ایران و فرانسه)

سعید محسنی ، مصطفی شفیع زاده خولنجانی

چکیده اشتباه، اعتقاد (پندار یا تصور) نادرست یا غير دقیق از واقعیت در خصوص یکی از عناصر عمل حقوقی است که دارای آثار متفاوتی بر اراده (قصد و رضا) است. اشتباه یکی از عیوب اراده در عرصه قراردادها است. مواد ۱۹۹ تا ۲۰۱ قانون مدنی به بیان احکام کلی اشتباه پرداخته است. از آن جایی که مواد مزبور از قانون مدنی فرانسه، اقتباس گردیده و ضمانت اجرای اشتباه در آن نظام حقوقی، متفاوت با فقه امامیه است، قانون گذار برای بیان ضمانت اجرای اشتباه، از تعابیر مبهم همچون «خلل» استفاده نموده است. مسأله مزبور باعث بروز اختلافاتی میان حقوق دانان نیز گردیده است. اشتباه در حقوق فرانسه بسته به اهمیت و درجه آن، گاه بی اثر بوده، گاهی مانع تشکیل قرارداد بوده و «بطلان مطلق» را در پی دارد و در برخی موارد که عنوان عيب اراده را پیدا می کند، موجب بطلان نسبی» می گردد. ليكن در حقوق ایران که مبتنی بر فقه امامیه است، اشتباه در مواردی فاقد اثر و در مواردی مؤثر بر قرارداد می باشد. اثر اشتباه نیز یا بطلان» (بطلان مطلق) و یا «خیار فسخ» است و اشتباه هیچ گاه باعث «عدم نفوذ» قرارداد نمی شود.

واژگان کلیدی: اشتباه، قرارداد، بطلان مطلق، بطلان نسبی، حق فسخ