حکم و ماهیت معاملات واسطه ایی غیر ضرور

نویسنده : روح الله بیرانوند

چکیده : 

ﻣﻌﺎﻣﻼت از ﺟﻤﻠﻪ  ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ اﻋﻤﺎل ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ آﯾﻨﺪ ﮐﻪ در ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪي اﺣﮑﺎم ﺷﺮﻋﯽ داراي ﻣﺎﻫﯿﺘﯽ اﻣﻀﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ  ﻧﯿﺎز ﻃﺒﯿﻌﯽ  ﺑﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪات ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ. در ﻣﻮرد ﻣﻌﺎﻣﻼت و ﻋﻘﻮد ﻣﻌﻮض اﯾﻦ ﺳﻮال ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ  اﻧﻌﻘﺎد ﻣﻌﺎﻣﻼت ﺑﺎ اﻧﮕﯿﺰه ﮐﺴﺐ ﺳﻮد از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺎﻫﯿﺖ اﻋﺘﺒﺎري ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﺪﯾﻦ ﻧﺤﻮ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ اﺷﺨﺎص اﻣﻮاﻟﯽ را ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺎ اﯾﻦ ﻗﺼﺪ و ﻧﯿﺖ ﺧﺮﯾﺪاري ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪﮐﻪ ﺑﺪون اﯾﻦ ﮐﻪ در ﮐﺎﻻي ﻣﺬﮐﻮر ﻣﺰﯾﺘﯽ اﯾﺠﺎد ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ،  در آﯾﻨﺪه  ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺘﯽ ﻣﻀﺎﻋﻒ ﺑﻔﺮوﺷﻨﺪ و از ﻃﺮﯾﻖ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﻏﯿﺮ ﺗﻮﻟﯿﺪي ﮐﺴﺐ درآﻣﺪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ، ﭼﻪ ﺣﮑﻤﯽ دارﻧﺪ؟ اﮔﺮﭼﻪ  ﻣﻔﺎﺳﺪ اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﯾﻦ ﻧﻮع ﻣﻌﺎﻣﻼت ﻏﯿﺮ ﺿﺮور، واسطه ای و تورم زا بر ﮐﺴﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻧﯿﺴﺖ اﻣﺎ ﺗﺎﮐﻨﻮن در ﻓﻘﻪ و ﺣﻘﻮق  ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ  ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ﺗﮑﻠﯿﻔﯽ اﺑﺎﺣﻪ و  ﺣﮑﻢ وﺿﻌﯽ  ﺻﺤﺖ در ﺧﺼﻮص اﯾﻦ ﻧﻮع ﻣﻌﺎﻣﻼت واﺳﻄﻪ اﯾﯽ  ﺑﺪون ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ ﮐﺎر وﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﺎﻫﯿﺘﯽ ﺟﺪاي از ﻋﻤﻞ دﻻﻟﯽ و اﻫﺪاف ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ دارﻧﺪ ﻣﺘﻌﺮض ﻧﺸﺪه اﻧﺪ. ﻟﺬا در اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎر ﺑﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ  ﻓﻠﺴﻔﻪ و اﻫﺪاف ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮي ﻋﻘﻮد ﻣﻌﻮض و ﺣﮑﻢ ﻣﻌﺎﻣﻼت واﺳﻄﻪ اﯾﯽ ﻏﯿﺮﺿﺮور ﻣﯽ ﭘﺮدازﯾﻢ.