دیوان کیفری بین المللی، پایان یلدای مصونیت بی کیفرمانی

نویسنده: بهروز جوانمرد

چکیده:

رسالت حقوق کیفری در سطح داخلی و بین المللی پرداختن به امور سلیقه ای نیست بلکه شناسایی ارزش های اساسی مربوط به میراث مشترک بشری و پاسخ دادن به نقض این ارزش هاست. بدنبال حوادثی فجیع و ضد بشری که در جهان و بخصوص بعد از جنگ جهانی اول رخ داد ، ارکان سازمان ملل متحد با همکاری ۱۶۰ کشور جهان به فکر تأسیس دیوان کیفری بین المللی از این پس : دیوان ) افتادند تا از این طریق بتوانند مجرمان بین المللی را مجازات کند، خاطرات تلخ نقض حقوق بشر و حقوق بشردوستانه در قرن بیستم، از مهمترین عوامل تشکیل چنین دادگاهی به شمار میرفت در بسیاری از موارد، جرمهای اتفاق افتاده در قرن گذشته با مصونیت مرتکیان آنها همراه بوده است و اکنون این دیوان میتوانست به این مصونیت، پایان دهد . در واقع تأسيس یک دیوان کیفری بین المللی تنها راه برای تضمین اعمال یک صلاحیت کیفری بین المللی هدفدار ، عینی و بیطرفانه، و در نتیجه تحقق عدالت کیفری و همچنین تنها راه برای جلوگیری از اعمال مجازات گوناگون ، متشتت و تبعیض گونه توسط کشورها ، و مکانیزمی هدفدار و همه جانبه جهت رسیدگی و تعقیب کیفری مجرمان بین المللی بنظر میرسید. لذا به دنبال جلسات متعدد سرانجام اساسنامه دیوان کیفری بین المللی در تاریخ ۲۷ تیرماه ۱۳۷۷ (۱۷ ژوئیه ۱۹۹۸ میلادی) در شهر رم به تصویب کشورهای شرکت کشنده رسید که از تصویب اساسنامه آن ۱۴ سال می گذرد.

تا زمان نگارش این کتاب بنا بر اعلام سایت رسمی دیوان"، تا اول فوریه سال ۲۰۱۲ میلادی تعداد ۱۲۰ عضو جامعه جهانی به اساسنامه دیوان کیفری بین المللی موسوم به اساسنامه هم پیوسته اند. از این میان، ۳۳ کشور از دولت های آفریقایی ، ۱۸ کشور از دولتهای آسیایی ، ۱۸ کشور از اروپای شرقی ، ۲۶ کشور از آمریکای لاتین و کشور های حوزه دریای کارائیب و ۲۵ کشور از اروپای غرب میباشند. لازم به ذکر است ایالات متحده آمریکا و اسرائیل از تصویب اساسنامه تا کنون خودداری نموده اند. در عین حال افغانستان بدون داشتن نماینده ای در کنفرانس مربوط به تاسیس دیوان کیفری بین المللی در ۱۰ فوریه سال جاری میلادی به اساسنامه اولین نهاد کیفری بین الملی ملحق شده است. شایان توجه اینکه در میان ۱۱۳ کشور تصویب کشنده اساسنامه دیوانه تنها نام یک کشور عربی _ یعنی اردن دیده می شود کوفی عنان، دبیر کل وقت سازمان ملل متحده تأسیس دیوان کیفری بین المللی را به عنوان هدیه ای امید بخش برای نسل های آتی و گامی بلند در حرکت به سوی حقوق بشر جهانی و قواعد حقوقی توصیف نموده است. ایجاد دیوان کیفری بین المللی تصدی آشکار از سازشی سخت میان آرمان دستیابی به یک عدالت بین المللی مستقل و ماهيت بين الدولي حقوق بین الملل است.

حال باید دید بعد از گذشت 14 سال از تصویب اساسنامه رم و تشکیل دیوان کیفری بین المللی، این مرجع عالی جنایی تا چه حد در زمینه رسیدن به اهداف بنیانگذاران آن که به مجازات رساندن مجرمین بین المللی بوده، پیشرفت داشته است. بعلاوه جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از مهمترین کشور های خاور میانه چه نقشی را تا کنون ایفاء نموده و یا می توانسته ایفاء کند؟ و در انتها در این فرضیه مطرح می شود که آیا دیوان کیفری یک سازمان مرده متولد شده است تا صرفا ویترین حسن نیت ابرقدرت های دنیای امروز کامل گردد یا اینکه می توان رهیافتهایی برای پویا تر نمودن نقش دیوان در رسیدگی به جنایت های مجرمین بین المللی پیدا نمود؟